Que de nòu ?

Ièr en debuta d’aprèp dinnar lo Parlament de Catalonha votèt un regime novèl per la Val d’Aran. Un estatut especial, al dintre de Catalonha que reconeis aqueste territòri coma « realidad nacional occitana » e la possibilitat de poder decidir de son avenidor. Al moment ont Catalonha es engajada dins un procediment d’independéncia,s’ agissiá de mostrar l’exemple e la via, per Madrid.

La lei novèla

La lei conten mai d’una part, votadas a despart. En gròs, totes los partits an dit de òc ambe 121 vòtes per (quitament lo Partit Polular) fòrra de Ciudadanos que s’es abstengut (9). Lo tèxt reconeis donc un estatut particular ambe de dreches istoriques e una identitat pròpria, culturala (sa bandièra ambe la crotz occitana e son imne Montanhes Araneses autrament dit lo Se Canta), istorica, geografica e lingüistica… Aqueste petit territòri (mai de 7700 estajants) es trocejat en 6 partidas, jos l’autoritat del seu govèrn -lo Conselh Generau- e la lenga aranesa (occitan gascon) totjorn oficiala sus aqueste país e dins Catalonha tota. Son usatge es preferencial dins las administracions publicas. Tre la debuta, aqueste text parla quitament de l’existéncia d’Occitània, que la Vath d’Aran n’es una part.

La votacion. E podètz tanben ne legir lo tèxt.

Reaccions

Lo sendic Carlos Barrera èra satisfach e zo diguèt al Jornalet : « Es un jorn fòrça urós pel pòble aranés…Los gropes parlamentaris catalans an plan interiorizat l’exercici del dret de decidir. »

Alex Moga, conser de Vielha e deputat CiU de la Val d’Aran a trabalhat sus la lèi. Se dis content el tanben del tèxt, totjorn al Jornalet :  « satisfa la maja part dels desirs e revendicacions d’Aran ». Fa remarcar que la lei novèla protegís las institucions aranesas qu’èran menaçadas per una  lei de l’estat espanhòl.

Sara Vilà (ICV-los Verds) votèt la lei coma son grop mas regreta qu’anèsse pas mai luènh.

La lei anciana

En 1990, Aran tornèt trobar son autonomia  e afirmèt que l’aranés èra sa lenga. La lei anciana es de julhet de 1990. En 2009, Francés Paco Boya, socialista èra sendic d’Aran. Prepausèt alèra una primièira lei qu’èra un es escapol. Mas de cambiaments politics e de majoritat en Catalonha tampèron un pauc l’elaboracion d’aquesta lèi. En 2011, Aran cambièt de Sendic e Carlos Barrera (CIU) tornèt als afars. Aquò’s son partit e l’Alex Moga qu’acabèron lo trabalh aprèp 6 annadas de discutidas e de trabalh.

Generalitat e Conselh Generau d’Aran an ara 3 ans per s’entendre sul finançament del Val d’Aran, e los Araneses 6 meses per se prononciar dins una consulta popularia. A mens qu’aquel biais siaguèsse el tanben defendut per l’Estat espanhòl coma zo faguèt recentament per Catalonha.

Benaset Roux

Dimenge 25 de genièr, Viure al País serà una emission de tria dedicada als ligams entre Occitans e monde del Reiaume Unit. Per vos far despacientar, publicarem 2 retraches de dos ciutadans de sa gloriosa majestat que son tombats dins l’ola d’òc. Aquí lo primièr : l’Escossés Patrick Huthinson.

Se picatz Patrick Hutchinson sul vòstre motor de cèraca seretz pas sens res : un tuaire en seria, spiritual medium, jogaire de boha, e tanben… l’esenhaire-cercaire-poèta-especialista de la literatura occitana de l’Edat Mejana : lo nòstre Patrick Hutchinson.
El que ven d’escriure Crozada d’Uèi 1209-2009, un espectacle en 3 partidas jogat un pauc de pertot.

Lo gentry man amorós d’Occitània
Menèt d’estudis literaris en Anglatèrra, de cèrcas sus lo poesia que lo menèron tot dret als trobadors, un enfachinament tre la debuta. Crompèt una antologia dels trobadors ja un boquinista de Cambridge. Aprenguèt lo francés, legiguèt Rimbaud e encontrèt tanben una Francesa a Cambridge. Decidiguèt de venir en Provença ont son paire anava quauques còps. « Soi arribat dins las annadas 60 dins Gard (Pont Sant-Esperit) ambe l’enveja de fugir ma societat subre-industrializada…Nautres avèm pas mai de paisans dempuèi lo sègle 18. Aiçí en França es diferent, ai trabalhat dins las bòrias a la debuta. Era coma una respelida per ieu que veniái de la « gentry » anglesa. »
Butèt d’estudis a Montpelhièr ambe coma professors Charles Camproux e Robert Lafont que vendrà son director de tèsi. Un trabalh sus « La literatura d’òc de l’edat mejana, poetica dels trobadors » menat a Ais de Provença en 1996. Era deja aquí quand Robert Lafont e Pierre Bec montèron l’Associacion Internacionala d’Estudis Occitans.

 

Rescontre cultural e respelida identitària
Nòstre òme que marcha sus doas cambas (carnala e emocionala) va viure mai qu’un rescontre. « Es coma una segonda naissença, un rescontre total, una cèrca espirituala. Me soi interessat al sofisme de l’edat mejana ambe Omar Khayyam…Aquí ambe los trobadors, es una cultura complèta, prigonda, enigmatica…Mancam de referencials estant que la Crosada a tot avalit. Soi d’acòrdi ambe Pasolini sul concèpte de « genocidi cultural ». La literatura dels trobadors es una literatura de diaspòra, colectada pels comanditaris, reconstituida. Es un trabalh de detectiu ! ». Pas estonant que lo Patric foguèsse un acarnassit de « Game of Thrones » !
« Om pòt parlar de sciéncia en çò dels trobadors. E la poesia èra quicòm de central dins aquesta societat de l’edat mejana, quicòm qu’aparten pas sonque als Occitans mas a totes. Dins l’espectacle Crozada duèi ai escrich aquò : cette mémoire que n’est pas à moi mais qui est pourtant mienne.»

Crozada d’uèi
L’espectacle es ben sus l’actualitat d’aquesta crozada, es pas una repapiada. Es una vision personala del Patrick qu’a legit e revirat la Cansó celèbra pendent 10 ans. Sus l’empont, l’ENTREBESCAR (un mot que agrada bravament al Patrick) un ensemble mirgalhat de comedians, eslamaires, poètas…ambe una vertadièra emission de television presentada pel Pixelman e qu’enquista sus l’afar. Las referencias son nombrosas e lo trabalh menimós. « Es un pauc l’Atlantide e vòli tirar aquel episòdi maluros de l’amnesia. N’i a que renègan e que vòlon pas veire, quitament ja los Occitans ! »
Mai occitan que los Occitans, Patrick Hutchinson trabalha duèi a far una sintèsi d’aquestas 3 partidas d’espectacles. Dimenge vòs en dirà mai dins Viure al País.

Lo Benaset

A partir de cette semaine, le journal la Setmana change de formule.

Première modification importante : la pagination. Désormais, l’hebdomadaire occitan comptera 16 pages, contre 12 précédemment.

Autre évolution demandé par ses lecteurs : que la diversité dialectale de l’occitan soit représentée. Ainsi, la Setmana écrit déjà ses articles dans quatre dialectes occitans différents : le languedocien central, le gascon, le limousin du Périgord et le Provençal de Marseille.

 

Enfin, La Setmana a décidé d’ouvrir ses pages à des collaborateurs extérieurs bénévoles c’est-à-dire à tous ceux qui ont envie de participer et d’écrire sur les sujets qui leur tiennent à cœur.

Tout en gardant son caractère d’actualité, la Setmana évolue vers un format plus magazine, tant au niveau de la forme que du fond puisque des thèmes tels que le cinéma, le sport ou la cuisine seront désormais traités.

Pour participer : vous pouvez envoyer vos propositions d’articles directement au journal

redaccion@lasetmana.fr

Vistedit – B.p 50486 (F) 64238 LESCAR Induspal Cedex

 

Auriái pogut vos parlar de fotbòl mas me sembla que seriá un pauc redusir l’afar.

Cal ben plan dire qu’Occitània a son equipa de fotbòl, mas que n’i a encara que son pas al fial e qu’es plan daumatjós !

Daumatge pel fot estant que la còla occitana n’es ara a un plan bon nivèl, amb un jòc plan desvelopat…Daumatge tanben per l’occitan per çò qu’aquesta còla -e los que s’en ocupan- fan plan caminar las causas, tanplan coma los que n’es lo lor mestièr.

Per vos donar l’enveja de los melhor conéisser e far conéisser, passèri una bona part de la jornada de dimarç passat amb elses.

4 oras, al terren del TOAC a Tolosa, los jogaires occitans son ja aquí. Los de l’Isla de Man tanben, dempuèi la vèlha. Una bereta rotja sul cap, Daidièr Amiel l’entraïnaire saluda tot lo monde e commença de lor parlar. Dintram dins una sala…

Me cal vos dire que sèm lo 30 de decembre e que me pensi que tot jogaire que se respècta es normalament al repaus, a festejar en familha, sens tròp pensar als quilòs que podriá prene… E ben, pels occitans, va caler esperar ! Non solament i a una partida, mas de dabans, una « causerie » coma disiá l’autre, mas non pas per parlar fotbòl mas puslèu occitan !

A començar per la lenga, çò qu’es, d’ont ven…E sustot la parlar : « Me soni…veni de … ». Cada jogaire se prèsta plan al jòc, content d’èsser aquí e d’aprene de causas. Per çò que i a tanben l’istòria que tòrna montar als Romans, las valors umanas d’Occitània : « Dreitura-Leialtat-Paratge » çò dis lo Daidièr que mena lo cors. E… « Serem çò que farem » per devisa. E pas un que romèga, que se despacienta dins la sala. Cal dire que lo Daidièr es un professor ancian que sap trobar los mots, èsser fèrme quand cal e risolièr tanben. Una crana reussida que fa de la còla d’Occitània quicòm a despart de las autras còlas de las nacions pas resconegudas.

5 oras, la fin, m’en vau veire los novèls per aver lo lor sentit. Dins lo grop, n’i a 11 suls 18 que son aquí. Simon Nassiet, un Aquitan : « I a fòrça causas que coneissiái pas e que descobrissi. Es plan col ! » Angel Angulo d’Arcaishon partaja lo meteis estrambòrd : « Soi estacat al sud. Quand Daidièr me demandèt de venir, ai pas esitat. Aimariái tanben d’èsser seleccionat pel campionat d’Euròpa ».

E los ancians, n’an pas un confle d’ausir çò qu’an entendut a cada partida ? Pas Ronald Rodas qu’es de Murèth. « Me reconeissi aquí dedins. Es plan agradiu de veire çò que s’es passat. Tornar a la nòstra cultura, las raissas…Occitània es un país plan larg ».

E donc, d’Occitània tota, de totas originas tanben, la salsa es a mand de montar.

Gaireben 6 oras, dins los vestiairis, encara e totjorn de consignas, de dralhas que cal seguir. Sul terren, los Maneses (estajants de l’Isla de Man, en plena mar d’Irlanda) son dintrats a fum, decidits. Occitània fa l’esquina redonda e espèra. Los jogaires restacats al reiaume britanic se despacientan. Lo coach inglés comença de l’aver missanta. Vòl pas qu’Occitània cambiesse tròp sonses jogaires. « Los que son sortits tornaran pas dintrar » çò diguèt ! Avètz dit « amical » ?!

Ieu, aviái dit que parlariái pas tròp fotbòl mas m’en cal parlar. Per de jogaires que jògan quasi qu’un o dos còps per an amassa, que son dins de clubs d’Occitània tota, quitament d’en defòra de França (Bobo lo capitani fa de fot al Danemarc !) e que se podrián trufar d’aquela mena de partida, l’enveja es aquí, se vei d’automatismes, la pauma vira, lo jòc es plasent, i a de vam, la volontat de plan far e se sentís pas de feblesas… Abans la pausa, Dominique Gabriel puèi Florian Fitte faguèran tremolar la gabia inglesa. En segonda, Simon Delpech dich « Lo bison » fotèt très còps de còrnas. Urosament, pel « fighting spirit », los Maneses metèron un penalti. A tè ! Penalti ? Penaletat ? Se vos manca de vocabulari, l’Associacion Occitana de Fotbòl e l’IEO venon de sortir un libròt amb totes los tèrmes del fotbòl en òc.

Gaireben 8 oras del ser, la resulta : 5-1. De bona flaira abans d’anar a l’Isla de Man pel campionat d’Euròpa. E per n’ajure un pauc lo perfum, Maneses e Occitans èran amassa per la serada, istòria de partajar plan de causas.

9 oras del ser, la temperatura montèt. Los discorses passats, los Maneses cantèron los Beatles dins la lor lenga. Los Occitans respondèron ambe lo lor imne « Jan Petit » e quauquas paraulas plan personalas… ! Nicolas Desachy lo president e Daidièr Amiel l’entraïnaire recebèron de polits presents de l’isla. Los Maneses tanben : de vin de la vinha del Daidièr que se sona « Monta-Davala ». Un vin qu’apasimèt e reviscolèt los Ingleses de longa pendent lo repais.

 

9 e miècha, l’associacion avia convidat un grop folcloric « Lou Ramelet Moundi » per la serada. Pas aisit de fa passar aquela mena de tradicion dins de moments de fèstas…Pr’aquò, los Maneses manquèron pas d’aplaudir, picar de las mans e quitament de dansar ambe lo grop duscas a miècha-nuèit. Cadun se sovendrà d’aquestes moments de partatge, de l’occitan plan dins la partida.

Una bona rason per sosténer aquesta còla d’Occitanià. Cada an, lo budgèt vira a l’entorn de 20-25 000 euròs. N’en caldrà per anar sus l’Isla de Man pel primièr campionat d’Europa del 13 al 21 de junh. Òsca Occtània !

Lo Benaset

 

Era ja sortit en 97 mas l’edicion novèla fa de plaça a la lenga nòstra. De la vinha al vin es l’òbra de Martine Prévôt, professora d’occitan e d’espanhòl retirada. Martina qu’es tanben passada dins lo fautur rotge per un Viralenga !

Lo vinhairon tarnés Claude Lombard l’a plan adujat tanben per totes los aplèches e l’istòria de la vinha e del vin dins lo galhagués. Un libre e un musèu (lo de la vinha e del vin de l’abadiá de Galhac) que tòrnan metre tot aquesta matèria dins la lenga d’origina. Dins Tarn, i a ara de musèus que se pòdan vistalhar en occitan. 

 

Nadal, moment de magia, d’enfachinament e tanben de corsa als presents. A Tolosa coma endacòm mai, d’estructuras occitanas que vendon libres, CD, filmes…E d’autres endreches (librariás, botigas…) que daissan un canton per de causas occitanas.

I a donc la Tuta d’òc, carrièra Malcosinat dubèrta dempuèi novembre de 2012 e granda novèltat : un siti internet dempuèi dissabte passat. Se pòt donc comandar en linha o melhor encara, anar charrar ambe la Peirina Alsina que se farà un plaser de vos conselhar ! Li traparetz los endispensables : Tresaur del Felibrige, òbra complèta de Bodon, l’antologia de la literatura occitana, d’edicions tornar… De causas pels mainatges, pels ainats, libres rares…Pas plan luènh del metrò Esquiròl.

E puèi i a Macarel, dempuèi un an, carrièra del Taur. Lo Denis e l’Evelina son ara plan tolosencs. Dins la botiga, de jòias, de vaissèla, de vestits, bandièras e tota una colleccion sus la viuleta dins la lenga nòstra. Lo Denis es tanben al mercat de nadal, plaça del capitòli e vos pòdi dire que fa l’animacion !

Lor avèm demandats a totes dos çò que marcha per aqueste nadal e tanben la lor causida personala del còr.

Lo Benaset

 

Autres sitis de venda en linha :

Adishatz

Val pas rés

La Lauseta

Mauresca Shop

Oc Music

La Bodega Occitane