Lo contaire e musician nos parla d’una òbra, per el essenciala, dau dessinator recentament defuntat.
Joan-Claudi Pertuzé, que moriguèt lo 26 d’abriu passat, aviá fach daus contes e legendas de son parçan una inspiracion fòrta per son trabalh, en libre o benda dessenhada. El èra nascut en Gasconha, mas son òbra marquèt ben au delà e aguèt un resson particular pels joves occitans que l’abordèron. Era l’un daus sols a mostrar la cultura d’òc, a li balhar de supòrts grafics novèls, modèrns. Es ansin qu’un joine roergàs se passionèt pels 4 tòmes daus « Chants de Pyrène », ont son contadas las legendas pireneencas, dau País Basco fins a Catalonha. Aquel joine, venguèt un contaire de tria, emai un musician e cantaire. Florant Mercadier nos explica l’influéncia qu’aguèron Pertuzé e son òbra sus el e sus son trabalh.
A despart de son activitat de contaire, Florant Mercadier es tanben professor. Sus son compte youtube prepausa de versions de contes registrats per el e per d’escolans. Emai daissa la plaça a la relèva, sos enfants, qu’escriguèron e registrèron lo conte que vos prepausam aquí jos.
De redifusions dau magazine occitan començaràn lo 10 de mai.
La difusion de Viure al País va reprene, aprèp una interrupcion deguda a la crisa sanitària dau coronavirus. Dins un primièr temps es l’ensem daus programas regionaus de França 3 que foguèron arrestats, a l’excepcion daus jornaus d’informacion. Per emplenar los traucs, d’ancianas emissions son tornamai difusidas. Es la solucion decidida tanben pel magazine occitan dau dimenge, qu’a comptat dau 10 de mai podrètz vèire a un orari un pauc retardat, 11 oras 34. Se pòt ja anonciar tanben que ges de novela emission serà pas programada abans la dintrada de septembre, puòique ges de rodatge serà pas possible abans. Dins lo grop França Television un retorn a la « normala » es pas envisajat abans la mitat dau mes de junh. Per l’autre rendètz-vos setmanier en occitan, lo jornau d’actualitat dau dissabte de sèr, la represa es pas a l’òrdre dau jorn encara.
Mercé plan a totes los que nos demandèron de nòvas de vòstres programas occitans. A plan lèu sus internet e dins la vòstra television!
Pels curioses, vaquí la tièra de las emissions que seràn tornamai difusidas:
10/05: Especiala musica a Montpelhièr.
17/05: Especiala nòva cançon occitana
24/05: Especiala 40 ans de Calandreta
31/05: Passejada en Òlt e Garona
07/06: Passejada en Carcin
14/06: Especiala Pargue Naturau Regionau dau Carcin
Los defensors de la diversitat culturala fan omenatge au cantaire cabil defuntat lo 2 de mai.
Idir amb la bandièra Amazigh
Un artista que s’exprimís dins una lenga minorizada, quora ven (re)conegut, prend una dimension que despassa sa sola cultura. Balha d’espèr a totes los defensors de las culturas en perilh. Idir, de son vertadièr nom Hamid Cheriet, èra Cabil, cantava dins sa lenga mairala, lo berbèr e foguèt l’autor dau primièr « tube » planetari vengut d’Africa dau nòrd amb sa cançon « A Vava Inouva ». Escrita pus d’ora mas difusida dins la segonda part de las annadas 70, aquela breçairòla se revirèt dins un quinzenat de lengas e se vendèt dins un setantenat de païses. Tot aquò alara que la lenga amazigh èra secutada en Argeria. Dempuòi la mòrt dau cantaire, a l’atge de 70 ans, los omenatges se fan a l’artista, a l’òme engajat, militant de la patz, e au defensor d’una cultura minorizada. Lo moviment politic Régions et Peuples Solidaires saludèt sa memòria, emai d’autres artistas engajats, coma lo breton Alan Stivell.
Defensor de las culturas, Idir aviá collaborat amb d’autres cantaires bretons, Gilles Servat o Dan Ar Braz. E puòi en 2010, programat a l’Estivada de Rodés, interpretèt sus l’empont lo Se Canta en òc e una adaptacion dins sa lenga.
« Je m’adressais aux Kabyles. J’étais brimé dans ma culture maternelle. Le pouvoir algérien prônait la souveraineté des peuples mais m’empêchait de communiquer dans ma langue. J’ai vite compris qu’un discours s’usait mais qu’une bonne chanson pouvait rester, grâce à son émotion. »
Vos prepausam de tornar vèire tanben un reportatge de Viure al País sul rescontre musicau entre lo grop occitan Coriandre e de musicians cabils, que amassa interpretèron una cançon d’Idir, « Mliyi ».
Lo Congrès a mes a disposicion de totes un diccionari de locucions occitanas.
Era ja l’aisina pus utila sus internet pels Occitans e contunha de se melhorar. Lo Congrès Permanent de la Lenga Occitana apondèt fa quauquas setmanas un diccionari novèl a son siti. Aqueste còp se parla pas de vocabulari o de conjugason, mas de locucions, d’expressions. Una entrada sus l’imaginari de la lenga d’òc, dins totes sos dialectes, que nos presenta Aure Séguier, desvolopaira e webmaster al Congrès.
La cantaira aranesa milita per un cambiament de societat dins lo « mond d’aprèp » lo coronavirus.
Es amb l’adaptacion de la cançon « Society » qu’Alidé Sans balhèt de sas novèlas en aqueu periòde de confinhament. Es au sieu, en Val d’Aran, que revirèt en occitan aquela composicion de l’Estats-Unian Eddie Vedder. Es tanben dempuòi son vilatjon de Bausen que nos expliquèt lo sens de la cançon.
Desaparegut dimenge, aviá mes en imatges contes, legendas e vocabulari occitan.
Joan-Claudi Pertuzé, fòto eissida dau siti de l’artista
Èra un gascon amorós de son país e de sas istòrias. Un artista que collaborèt amb fòrça revistas e editors de banda dessenhada (notadament lo mitic « Métal Hurlant » e sa version americana « Heavy Metal »). E pels amators de la cultura occitana lo trabalh de Joan-Claudi Pertuzé èra gaireben inevitable. Coma s’adreiçava a totes los atges, se podiá descobrir pichon amb los contes: Joan de l’Ors, Pirena, Dòna Carcas, Bòs de Benac… Mai tard los grands libres e las bandas dessenhadas pus longas nos ocuparàn, en francés o en occitan: La vida de Sant Afrodisi de Besièrs, « La filha del Capitol » o una òbra que dessenhèt en mens de 24 oras, a la cima dau Vinhamala (que despassa los 3200 mètres), « Le jour du Vignemale » . E puòi, desoblidam pas los lexics illustrats, » A bisto de Nas », « La Bise et l’Autan » o lo guida daus pichons noms occitans, que servisson aus aprenents coma aus locutors que vòlon enriquir lor vocabulari. Coma arriba pels dessinators, se reconeissiá a còps son trach sens conéisser lo nom de l’autor. Fòrça ligat a l’ostau d’edicion Loubatières, i publiquèt tota una bibliografia que fa referéncia. E qu’inspira tanben d’autres artistas, que veson Pertuzé coma un mèstre. « Per ieu, i aviá el e Padena, explica Florant Mercadier. Me servís coma professor per mos corses, coma contaire per mos espectacles e coma musician en adaptant d’unas de sas istòrias. L’aviái vist pichon e aguèri un còp una conversacion « d’adult » amb el. Era vengut vèire un espectacle de contes que fasiái e aviá reconegut son influéncia dins mon trabalh. Çò que m’interèssa mai son sos contes qu’an un ambient sorne e poetic. E sos libres « Les chants de Pyrène » demòran per ieu una referéncia maja. » Malaut dempuòi longtemps, Joan-Claudi Pertuzé defuntèt a l’atge de 70 ans a Valença dins Droma.
En 1977, a l’escasença dau 150ari de la naissença de Joan-Francés Bladé, grand collectaire de las tradicions oralas nascut coma Pertuzé a Leitora, lo dessinator publiquèt una version dessenhada d’una òbra maja de l’autor, los Contes de Gasconha. Vos prepausam un reportatge que foguèt fach en 1979 sus aqueu libre, amb una contaira que repren las istòrias de Bladé e una entrevista de Joan-Claudi Pertuzé.
La bovina es a l’arrèst ela tanben. Podrètz aicí vos entresenhar sul buòu de Camarga, abans d’anar veire una corsa, quora seran tornamai autorizadas.
Ges d’espòrt nimai d’espectacle, los clubs professionaus e amators que riscan la quincanèla, lo mond de la cultura en granda dificultat tanben. Lo coronavirus nos toca totes e presenta un perilh màger per las activitats exterioras o que recampan fòrça mond. A l’entorn de Ròse e de Vidorle, es lo mond de la bovina qu’es paralisat. Totas las corsas camarguencas son per ara anulladas, las arenas demòran barradas e las fèstas de vilatge son enebidas. Es una economia tota qu’es en dangièr, aquela daus manadiers, daus organisators emai daus rasetaires.
En esperant de poder tornamai assitir a las corsas, vos prepausam de n’aprene mai sul buòu de Camarga. Un animau emblematic de la region, ligat a de nombrosas legendas e essenciau per la vida economica e ecologica de l’iscla carmaguenca. Emilia Castagné es anada au mes de genièr se passejar dins las paluns per rescontrar manadiers e gardians que li permetèron d’aprochar la bèstia.
Per completar la descobèrta de Camarga au-delai dau buòu, vos podètz tanben cabussar dins l’òbra de Jóusè d’Arbaud, escrivan màger dau canton. De segur son òbra mai coneguda, « La Bèstio dóu Vacarés », es de metre entre totas las mans, mas per n’aprene fòrça sus la vida en Camarga a la debuta dau sègle XX, son recuèlh de novèlas « La Caraco » es tanben remirable. Conta dins tres istòrias tragicas, la vida comuna daus òmes e daus animaus. Una vida rufa dins un encastre tras que bèu.
E puòi vaquí una cançon dedicada a una figura dau país, la manadièra Fanfone Guillierme, « la granda dòna de Camarga ». Una femna que consacrèt sa vida a las tradicions de Camarga, sos animaus e que remportèt tanben dos còps lo « biòu d’or ». Moriguèt en 1989 a l’atge de 93 ans (dempuòi un recampament es organisat cada an en omenatge) e gaire de temps aprèp, lo cantaire Patric escriguèt aquela cançon, que trapèrem pas qu’en version de concert.
Quauquas pistas per contunhar de se confinhar en occitan.
« Que la lenga occitana siague encara viva uòi, es la demonstracion qu’una lenga qu’a una cultura se pòt pas tugar ». Aquèu constat o fasiá au mes de genièr Joan-Frederic Brun, en s’apuejant sus la riquesa creatritz de l’occitan. Vertat qu’aprèp sègles de situacion precària e d’atacas permanentas, se trapa encara fòrça artistas per cantar, escriure, jogar o filmar la lenga d’òc. Aquel mond acompanhan nòstras vidas e podon uòi acompanhar nòstre confinhament tanben. Voliam partajar aquí amb vos quauquas iniciativas que vos mantendràn en ligam amb la creacion en òc
Començam per una plan polida suspresa facha pel contaire Florant Mercadier. Registrèt fa gaire una seria de contes per Radio Occitania e ven tot just de los publicar sus youtube. Son doncas d’istòrias d’escotar que pòdon agradar a tot atge. E pòt èsser una bona solucion per ocupar los mainatges qu’an pas classa. De notar que se trapan sus lo metèis compte youtube de corses d’occitan, de cançons e d’emissions ràdios fachas pels liceans de l’establiment Sant Sarnin de Tolosa (que son d’escolans de Florant Mercadier). Brèu, una pepita aquela pagina, polidament sonada « Las cabordas e lo cabord ».
Dempuòi mai d’un mes que comencèt lo confinhament, de cantaires e musicians de totes los païses fan de concerts en linha e publican de cançons novelas. Solide, d’unes o fan tanben en occitan. Per exemple lo Guillaume Lopez que prepausa sa « polifonia solet en temps de confinhament » dins una seria de videos.
E puòi los artistas se pòdon trobar tanben a mantun per jogar en linha coma Joan-Miquèu Espinasses e sos amics, de vèire aquí tanben sus youtube.
Per acabar vos conselham un compte twitter plan actiu, aquèu de l’associacion Òsca, que recampa los estudiants d’occitan de l’universitat Joan Jaurès de Tolosa. Amb sas publicacions nombrosas, lo compte se pòt consultar cada jorn, per descobrir una òbra literària, una cançon o d’artistes presentats pels estudiants. Los « challenges » per vos butar a participar e lo ton risolièr son daus pus agradius.
Adieu !
Anem, se lançam tanben dins los «challenges». Aquel es plan simple : trapar cada jorn una cançon que correspond, e en occitan plan segur ! Esitetz pas de jogar amb nosautrxs, e de partejar las vòstras !
S’avètz d’autras pepitas de faire partejar, trantalhatz pas de las nos mandar per las ajustar a la publicacion. Vos prepausam per acabar l’eslogan daus joves d’Òsca per aquèu confinhament, alara que fòrça mond s’interrògan sul mond d’aprèp: « L’AVENIDOR PARLA OCCITAN ».
Insolit – De cançons en òc interpretadas per de formacions « classicas ».
Dempuòi que comencèt lo confinhament dins un grand nombre de païses, un molon d’orquèstras prepausan d’aires de musica classica o de cançons interpretadas pels musicians dempuòi lors ostaus. Una de las primièras foguèt l’orquèstra dau teatre nacionau de Serbia qu’interpretèt « Bella Ciao » en omenatge a Italia, epicentre europenc de la pandemia. E de’n pertot lo mòde d’accion es représ, avètz segurament vist una d’aquelas videos, coma l’orquèstra nacionala de França que jòga lo Bolero de Ravel. Au mitan de tot aquò, trapam doas cançons occitanas. Primièr, una version confinhada dau « Se Canta » per la Mestresa de Tolosa, un còr dau conservatòri regionau que totes los membres an entre 10 e 15 ans. La cançon foguèt causida coma emblematica dau territòri e es revirada en francés dins la segonda part de la video pels joves cantaires.
E puòi, « l’Encantada » de Nadau, jogada per de musicians a despart, aqueles dau Blues Blanches Orkestra, l’orquèstra dau centre espitalièr de la còsta basca a Baiona. Au mes de març, lo cantaire Joan de Nadau aviá registrat un messatge de sostenh aus membres d’aquela formacion, que trabalhan totes a l’espitau. Es doncas en mercejament que lo Blues Blanches Orkestra adaptèt l’Encantada.
Pel plaser vos conselham tanben la cançon de Gilles Vigneault, « Les Gens de mon Pays », imne oficiós de Québec, jogat per l’Orquèstra Metropolitana de Montréal. Per l’escasença lo poèta quebequés de 91 ans adreiça un cort poèma d’espèr a la populacion.
La musica en sostenh o en omenatge es un fenomèn que se repetís dempuòi quauquas annadas: a cada eveniment dramatic una o matuna cançons son difusadas suls malhums sociaus e jogadas dins lo mond entièr. Aprèp los atemptats de París, s’ausiguèt de pertot « la Marselhesa » o « Imagine » de John Lennon. En 2016, es la cançon « Bruxelles » de Dick Annergarn que foguèt represa en solidaritat amb la capitala bèlga e au mès de julhèt, l’imne niçard e occitan, « Niça la bèla », se joguèt fins a Times Square a New-York.
Lo quotidian lengadocian Midi Libre prepausa uòi un jòc per aprene l’occitan.
Es un exercici conegut de las revistas de joinessa, i cau retrobar de mots que foguèron mesclats los uns amb los autres e dins totes los sens. Mas çò novel aicí, es que los mots son totes en lenga d’òc. E que la grasilha se tròba pas dins un magazine pels pichons, mas dins lo quotidian pus important de lengadòc bàs, lo Midi Libre. Una plaça de las bèlas per la lenga nòstra dins las paginas titoladas « per gardar lo morau ». De notar que lo quotidian publica cada dimenge dempuòi quauques mèses una cronica en occitan, escricha pel comedian e co-president de la confederacion Calandreta, Joan-Loís Blénet.
En aquel temps de confinhament generalizat, benlèu que l’iniciativa dau Midi Libre podriá inspirar d’autres títols de la prensa regionala. E benlèu que los lectors lor podrián demandar d’o faire.
Vos daissam lo jòc en fotografia per vos ocupar un detzenat de minutas au vòstre, emai se sètz luònh de lengadòc. Serà totjorn aquò de passat.
Bon coratge a cadun e a lèu.
