Jérémy Couraut alias Djé Balèti que testimòni de las consequéncias de l’embarrament sus la soa activitat.
« As datas qui son annuladas per’mor de la crisi sanitària?
Aí, ai datas annuladi, sobre tot aquela que m’atrista es aquela dau Chap a Viols-le-fort, ai a breti d’amics ben falabrac en aqueu vilatge que fan de caoas maravilhosas e mi fa pena per elu, e per ieu tamben de mancar aquò…
La virada de Djé Balèti comença en mai, esperi qu’anen poder faire aquela virada…
Quin prenes aquò?
Tot aquò mi laissa de temps en maion per travalhar li formulas màgicas e per faire d’invocacions ai espiritos de carneval per la virada que ven !
Quin va estar la toa actualitat?
Anam faire la sortida de « Pantaï » l’album nòu de Djé Balèti ma sabi pas quora. Devia estre en fin de mai mas aüra, qui sau ?
Dens quina mesura aqueste embarrament remet en causa la toa activitat?
Si i a pas de concerts, i a pas mai de Djé Balèti, basta cosi ! Son pas li cd que nos fan viure nautre, ni mai internet.
Un darrèr mot ?
Pareisse que va aver d’ajuda. En aqueu moment, sieu retournat en la bauma coma l’ors en la cròta, ai pas l’envueia de saupre trop de caoas sobre aqueu monde de l’agenda, preferi estre en l’autre monde amb li pantais carnavalescs a preparar la sortida de la cròta e aquò va estre un printemps ben pagan lo cresi !!! »
Que podetz de segur anar visitar las paginas internet de Djé Balèti (https://www.dje-baleti.com o facebook) entà seguir l’actualitat e descobrir o tornar descobrir l’artista.
Tot s’arrèsta a causa del coronavirus. Viure al País e lo jornal occitan tanben.
Coma tot lo mond, erèm a l’espèra dempuèi qualques jorns. Las anóncias en fin de setmana passada del President de la Republica entrainèron la suspension de totes los magazines de França 3 Occitania, e doncas del Viure al País setmanal tanben. E lo renforçament de las mesuras de securitat ièr de ser redusís encara mai l’accion dels mèdias. Dins la region Occitania Pirenèus-Mediteranèa, se mantenon pas que los jornals d’actualitat, realizats en comun pels pòls de Montpelhièr e Tolosa amb las còlas de totes los departaments. Avèm aprés aqueste matin que los efectius son pas pron nombrós per que lo jornal occitan del dissabte a 19 oras 15 se contunhe. Sèm desolats de vos poder pas retrobar a l’antena e que la lenga d’òc perde sa plaça, emai s’es pichona, pendent las setmanas que venon. La situacion es excepcionala e i podèm pas res. Nos trobam dins la situacion paradoxala dels mèdias dins aquel temps d’epidemia e de confinhament: serà de mai en mai malaisit per nautres de produsir reportatges e articles alara que la populacion aguèt jamai tant de temps per los consultar. Pasmens, ensajarem d’alimentar de temps en quora aquel blòg per vos porgir malgrat tot d’informacions en occitan, puèi que sabèm que « la fe sens òbra, mòrta es ». E coma avètz totes d’oras a passar a l’ostal, podètz agachar sul nòstre blòg los archius e i trobarètz qualquas pepitas: l’integralitat de las serias Biais o Còp d’Ala e las cronicas Lo Mot, totas produsidas per Piget ; los Fòtos d’Oc, las legendas del rubí e lo fulheton de la Bòria Magra entre autres reportatges realizats dempuèi d’annadas per la còla de Viure al País. De que contunhar d’escotar e d’agachar la cultura occitana emai se sèm en crisi.
Bon coratge a totes, a ben lèu, en tot cas lo mai lèu possible.
Lo 4 de març passat, Convergéncia Occitana organizèt un rescontre de candidats a la comuna de Tolosa, per expausar lor programa per la lenga d’òc.
4 tièras èran convidadas dins la sala de recepcion d’una granda ostalariá de la ciutat mondina. Las 4 anonciadas coma las mai nautas dins los sondatges abans lo primièr torn dau 15 de març. Caquelà totes los caps de tièra èran pas sus l’empont: lo conse de Tolosa e candidat a sa reeleccion, Jean-Luc Moudenc, daissèt la plaça a sos adjunts encargats de la cultura e de la lenga d’òc; la menaira socialista Nadia Pellefigue, ela tanben, deleguèt l’acamp a dos colistièrs. Per contre, Pierre Cohen, ancian conse PS e uèi candidat per Génération.s, e Antoine Maurice, ecologista e menaire de la tièra d’aligança « Archipel en commun », venguèron en persona.
De notar tanben, la preséncia dins lo public de representents de la tièra « Toulouse anticapitaliste » sostenguda pel NPA, que prenguèron la paraula dins lo temps de debat amb la sala.
Vos prepausam de retrobar en dejós las entrevistas realisadas a la fin de la serada per la nòstra jornalista Emilia Castagné. La video amb Antoine Maurice es un pauc mai corteta en rason d’un problema tecnic pendent lo rodatge.
Entrevista d’Antoine Maurice per « Archipel Citoyen »
Entrevista de Pierre Cohen, « Pour la cohésion »
Entrevista de Marianne Ajac per « Toulouse anticapitaliste »
Entrevista de Jean-Michel Lattes per « Aimer Toulouse »
Entrevista de Jérôme Frare per « Une nouvelle énergie pour Toulouse »
França 3 contactèt tanben totas las autras tièras per aver lor vision de la cultura occitana. 3 questions lor foguèron pausadas: 1 – Quin agach portatz sus la politica per l’occitan menada per la vila de Tolosa dins los mandats precedents (e particularament dempuèi 6 ans) ? 2 – Quina plaça balhatz a la cultura occitana dins la vòstra ofèrta politica? 3 – Volètz perseguir las accions menadas per la municipalitat que sortís? Quinas proposicions concrètas fasètz en favor de la lenga e de la cultura occitanas?
Doas responsas suplementàrias nos arribèran. Aquí aquela de Francis Manaud, candidat dau partit Debout la France, menaire de la tièra « Debout Toulouse »:
La proposicion de lèi dau deputat Paul Molac foguèt votada en primièra lectura per l’Amassada Nacionala lo 13 de febrièr.
Paul Molac a l’Amassada Nacionala dijòus 13 de febrièr
« Aquela lèi pòt èsser la primièra que concernís las lengas regionalas dempuèi 1951. » Un enjòc istoric, es atau que Paul Molac descriu la proposicion que pòrta au Parlament. Deputat dau Morbihan dempuèi 2012, aviá ja ensajat de faire passar un tèxt en 2016, rejetat pel govèrn socialista. Aqueste còp, la lèi passèt son primièr examen a l’Amassada. Emai se la capitada es luònh d’èsser completa: totes los articles sus l’ensenhament foguèron eles blocats pel ministre Blanquer e los deputats de La Republica en Marcha.
De qu’es que foguèt alara validat dau tèxt inicau? La modificacion de la lèi Toubon de proteccion de la lenga francesa contra la lenga anglesa. I serà apondut que las disposicions en favor dau francés pòdon pas èsser utilizadas contra las lengas regionalas. Paul Molac soslinha tanben que foguèt votat l’inscripcion d’aquelas lengas au Còdi dau patrimòni de França, que reconeis lo ròtle de l’Estat e de las collectivitats dins lor ensenhament, difusion e promocion. Segon l’elegit breton es « una primièra pèira per un vertadièr estatut protector per las lengas regionalas ». E puèi un article permet de securizar la senhaletica publica bilinga. Cò que deuriá enebir las atacas contra los conses qu’installan de panèus dins la lenga de lor país, coma s’es fach l’estieu passat dins Vauclusa. Enfin, e maugrat que la comission daus afars culturaus s’i siague opausada, una corta majoritat (doas votzes) autorizèt los signes diacritics pels noms e pichòts noms. Vòl dire que la tilda sus la letra n podrà èsser emplegada, per exemple. Una victòria pels defensors de la cultura bretona, puòique dempuèi mantuna annadas un parelh de parents mena una lucha en justícia contra l’Estat que li refusa de sonar lor filh « Fañch ».
La lèi dèu ara anar au Senat, ont totes los articles seràn tornamai examinats. « Anirai vèire los senators », preven Paul Molac que vòl restablir los articles sus l’ensenhament. « Es lo còr de la lèi, puòique representa lo mejan principau per assegurar la transmission de las lengas. » Lo deputat regreta que la reconeissença de l’ensenhament imersiu siague estada escartada per sonque doas votzes. Aprenèm dins Ouest-France quauquas precisions sul vòte: los deputats èran gaire nombroses dins l’emicicle, çò que balhèt l’espèr aus defensors de las culturas minorizadas que lo tèxt passe dins sa totalitat. Mas aprèp l’adopcion daus dos primièrs articles, « un vent de panica sembla buffar […]. Los collaborators LREM corrisson dins los corredors mas i a pas degun. Lo ministre parla d’un biais ininterromput per daissar lo temps de dintrar a d’unes deputats « . Jean-Michel Blanquer que jutgèt el que « la lèi tau coma exista uèi balha totes los agres necessaris a desvolopar l’ensenhament ». Emai lo ministre critiquèt un « combat de rèiregarda » e reprochèt a Molac sa « critica de la Republica e de la Revolucion ». De notar tanben la posicion dau deputat Bastien Lachaud, pel grop parlementari La França Insomesa, qu’estimèt qu’es una « menaça quimerica » que pesa sus las lengas regionalas. E insistiguèt sus la necessitat de sosténer l’aprentissatge de las lengas de l’imigracion.
Se los senators van dins lo sens de Paul Molac e modifican lo tèxt votat pels deputats, la lèi tornarà a l’Amassada per una darrièra lectura. Lo deputat breton aurà doncas de mau de faire passar sa lèi dins son integralitat. Es pas una suspresa. D’unes consideran que foguèt mau preparada. Pasmens, fins ara totas las tentativas parlamentàrias a favor de las lengas minorizadas fracassavan. Un tèxt acceptat au quart o a la mitat serà benlèu lo signe d’un cambiament de dinamica.
La comuna de Lascasèras (65) es presa d’una polemica a la seguida de la decision deu conselh municipau de francizar los noms de carrèras, notadament en tot remplaçar lo mòt « cami » per « chemin ». Una decision adoptada sense consultar los pòblants deu vilatge qu’an descobèrt la lor navèra adreça damb un corrièr datat deu 1èr d’octobre de 2019.
L’ahar estoc revelada sus internet damb una letra draubèrta escrita per Paulina Kamakine (http://www.sorsdubureau.com/letra-aubrida-au-consol-de-lascaseras), que demanda au conselh municipau de non pas aplicar la modificacion e de conservar las denominacions gasconas.
Ende mélher comprénguer çò qu’a menat lo conselh municipau de Lascasèras a operar aqueth cambiament de nominacion de la vias comunalas, nos sèm entertenguts dambe lo conse màger de la comuna, Christian Bourbon.
Aquiu-devath, la version longa d’aqueste enterteng :
L’ahar hèr reagir en dehòra de las limitas cumunalas, e quitament se la region Occitània / Pirenèas-Mediterranèa a pas vocacion a interferir dins las decisions deu conselh municipau de Lascasèras, la presidenta Carole Delga a reagit, totun, dins un comunicat que nos estoc mandat.
« Cette décision reste à l’approbation de chaque conseil municipal. Mais, je souhaite renouveler mon attachement aux langues et cultures régionales. C’est notre héritage et il est de notre devoir de continuer à les développer et à les diffuser sur tout le territoire. Nous avons d’ailleurs, il y a quelques semaines, parrainé la signature de la convention entre le Congrès permanent de la langue occitane et l’Institut national de l’information géographique relative à l’analyse orthographique, l’homogénéisation et la correction toponymes contenus dans les bases de données de l’IGN sur la toponymie. A cette occasion, j’ai indiqué mon souhait de mener une réflexion pour un retour d’une signalétique bilingue au niveau régional. Il faut continuer de promouvoir l’occitan ! »
Carole Delga, présidente de la Région Occitanie / Pyrénées-Méditerranée
Fin finau, quan òm sap que la region a la volontat de valorizar la lenga occitana, es vertat que la pensada deu conselh municipau de Lascazèras a de qué susprénguer, tant mei que dins las comunas vesinas, la senhaletica es tanben escrita en occitan sense que pause nat trebuc d’un punt de vista administratiu.
Au mès de març, Viure al País difusèt un retach de l’istorian e occitanista Felip Martel. Vos prepausam aqui de tornar vèire aquel reportatge e sustot l’integralitat de l’entrevista menada amb el. Un quart d’ora per explicar un pauc lo percors de Felip Martel e sas recèrcas. Mai que mai nos interessar a çò que mòstra dins l’istoria l’unitat d’Occitania, un territòri que foguèt jamai ligat per gès d’Estat o autre entitat.
Per apregondir aquela question podètz legir un libre que publiquèt Felip Martel quauques mèses aprèp la nòstra entrevista, Histoire de l’Occitanie.
Luònh de Barcelona, de las manifestacions, arestacions o requisicions que ritman lo quotidian catalan dempuèi un detzenat de jorn, la Val d’Aran espèra pron tranquilament lo 1er d’octòbre e lo referendum d’auto-determinacion. Dins aquel tròç d’Occitania, Espanha a ben mai de partisans que dins lo demai de la Generalitat.
La question de l’avenidor de Catalonha a totjorn apassionat los militants occitanistas. De’n primièr perqué la cultura catalana nos es vesina e cosina, e puèi sa fòrça e sa vitalitat fan rapidament somiar. Enfin perqué una pichòta part dau territòri occitan, long d’un seissantenat de quilomètres au còr daus pirenèus, es administrativament situit en Catalonha: la Val d’Aran. En parlant amb lo mond crosat per carrièra a Vielha, la capitala aranèsa, una curiositat aparèis lèu. Aici, los dirigents independentistas catalans an ben mens de popularitat qu’a cò dau demai daus occitanistas. Emai la simpla organisacion dau referendum asima. Crosada dins un cafè, Angelina Cases Andreu, vici-presidenta de l’Institut d’Estudis Aranesi, nos explica: « Aici se sentissem aranéses abans tot. E puèi aprèp sèm tant catalans coma espanhòus.Alara crèsi que la majoritat dau mond anirà pas votar dimenge, perqué aquèu vòte es ilegal. S’èra legal i aniriam totes. »
Angelina Cases Andreu: « En Val d’Aran veirètz pas de bandièras o plancardas independentistas ».
D’autras personas encontradas pòdon èsser mai duras encara en contra de Carles Puigdemont, lo president independentista de Catalonha, e de la classa politica en generau. Un òme los vòl mandar en preson, un autre nos preven, « èriam tranquiles, mas dempuèi quauques temps nos vènon vèire, aquò’s jamai bon signe ». Una femna, proprietara d’un garatge refusa una entrevista mas nos demanda sonque d’emportar en França « los paillassos de politicos ». Dins tota la Val d’Aran i a pas que doas comunas, sus nòu, qu’anoncièran voler organisar la consultacion dau 1er d’octòbre. A Vielha lo conse refusèt e justifiquèt sa posicion amb l’ilegalitat anonciada pèu tribunau suprem espanhòu. Son adjunta, Maria Vergés Pérez, ten a precisir que la municipalitat es pas en contra d’una « consultacion daus ciutadans ». « Aquel referendum foguèt votat pèu parlament de Catalonha alara que sos juristas avián prevengut qu’èra pas corecte e que la mitat daus deputats avián quitats la sala. Cal pas desoblidar que venèm pas de quicòm d’aisit e normau […] En defòra de la lèi i a pas de camin possible, e sonque amb l’aplicacion de la lèi capitarèm pas de resodre aqueste problèma. Avèm besonh de dialòg, un pacte, per solucionar una situacion que fai sonque tensionar la ciutadania. »
Se i a mens de fervor en Val d’Aran, lo referendum garda de defensors. Mirèia Boya, una de las figuras de la CUP, (partit d’extrèma-esquèra independentista membre de la coalicion de govern de la Generalitat) es dau país. E dins una botiga de produches locaus, sus la plaça de la comuna, Olga la vendeira es urosa de poder respondre aus jornalistas. « A cada còp que los medias vènan, dison que sèm contre l’independéncia. Ièu soi per la consulta e per l’independéncia. » A Vielha votar s’anóncia pasmens complicat, puòique coma en Catalonha, la polícia susvelhava los luòcs que podrián servir de burèus de vòte. Sul camin de França, lo vilatge de Les a previst el d’apuejar l’iniciativa de la Generalitat. Novela curiositat, Emili Medan – lo conse – es dau metèis partit que son omològ de Vielha (Unitat d’Aran), alara que prenan de posicions opausadas. El denóncia l’actitud « dictatoriau » de Madrid e crenta una « accion violenta per empachar lo vòte ».
Pels partisans de l’independéncia, Catalonha au mens prend en compte l’especificitat d’Aran – reconeguèt l’estatut de lenga oficiala a l’occitan e fai delegacion de poder au govern locau, lo conselh generau. Los opausants metan en abans que justament aici mantunas culturas coabitan e crentan qu’aquò cambie. Per Hilario, la val es un endrèch « que foguèt totjorn virat cap a França », ont se viu « d’aise, coma en familha » e dins l’encastre de la generalitat de Catalunya e de l’Estat Espanhòu: « la independencia ni hablar »!
« Las identitats ara son diversas e barejadas, conta Jusep-Loís Sans Socasau, lo president de l’IEA. N’i a que son basicament aranéses, d’autres aranéses, catalans e espanhòus o aranéses-romanéses, aranéses-magrebins… 30% de la populacion es d’origina extra-comunitaria. La lenga d’òc regressèt dins l’emplèc quotidian, mas i aguèt jamai tant de legèires dempuèi que s’aprend dins las escòlas. E au mitan de tot aquela mescladissa, l’identitat aranèsa-occitana es aquela qu’actua coma identitat de coesion, aquela que nos es pròpria. » Es un daus punts d’entenda entre totes,se i a independéncia los aranéses podràn causir lor avenidor. « Sèm nautres que dèurem votar per decidir de seguir Catalonha o non » reprend Maria Vergés, en acòrd per un còp amb la Generalitat qu’anoncièt jà qu’es al pòble aranés de s’auto-determinar.
Las bandièras europenca, catalana, espanhòla e aranèsa.
Dau costat de Luishon, es conegut, las passejadas son polidas. Per los mai esportieus se pòt faire de vertadieras excursions de montanha, d’espeleologia o d’escalada. Per los caminaires dau dimenge e las familhas i a de sentièrs pus aisits, coma lo GR 10 que puja au lac d’Au (Oo en francès) en mens de doas oras d’un pas tranquil. Enfin, pels canhoses, l’estacion d’esqui de Luishon-Suberbanhèras es accessible en telecabina. Per totes, Pèire Albéro pòt èsser un interlocutor de tria.
Acompanhator de montanha, membre dau burèu daus guidaires de la ciutat pireneenca, es tanben un afogat de lenga d’òc qu’utilisa dins son trabalh. « Tota la toponimia aici es occitana, e la toponimia es l’istòria, la memòria dau país » afirma lo menaire, que demanda lèu qu’òm lo sòne simplament Pèire. E lo Pèire se contenta pas de la toponimia, vos balha lo nom daus diferents tipes de monts, de las bèstias o de las plantas, coma la « grasseta, una de las solas plantas carnivòras qu’existís en França, que chapa moissaus e insectes e que daissa sa pèga suls rocasses ».
La lenga el l’a pas de naissença, mas la trabalha amb l’envèja d’aqueles que cèrcan de ragantar lo temps. Se fòrça cada jorn de ne dire quaques mots a sos tres enfants, el que l’ausiguèt dins son enfança parlada pels grands e rèire-grands dau costat de Carcassona. « Soi pas gascon coma lo mond d’aici, ieu parli lengadocian. Mas per poder me melhorar me manca d’interlocutors, de gents amb quau parlar. Al entorn de Luishon, sèm pas gaire a nos interessar a l’òc. »
Lo ligam amb son Aude natala, lo Pèire lo mantenh amb la musica, una autra passion. Dempuèi quauques temps acompanha una figura dau despartament e de la cultura occitana, lo cantaire Mans de Breish. Podrètz ausir lèu sa bataria sul disc novel dau guitarista mostachut. « Foguèri intermitent de l’espectacle pendent 3 ans e balhi de cors de batariá dempuèi de decenias, reprend lo guidaire. Es en 2005 que soi arribat amb ma familha a Luishon. » Pasmens, quand l’escotam dire « nautres los pireneencs », sembla que li calguèt gaire de temps per adoptar aquela region. Es un « apassionat de montanha dempuèi totjorn », que capita d’i passar sa vida ara. Podrètz caminar amb el, en causissent un daus « mòdes de desplaçament de la montanha » : l’escalada, l’esqui o la marcha.
Responchon, qual sias ? Planta mitica dins d’unes endreches, desconeguda dins d’autres, de còps que i a espotida e mespresada… Empacha pas que fa córrer de monde pels bartasses e pels restaurants. Lo primièr libre sus la planta ven de sortrir : « Le répountchou qu’es aquò ? » a las edicions Vent Terral. Òm i apren fòrça causas sus l’origina de la planta, cossí arribèt en Roergue e dins Tarn. Se vos en trufatz de l’origina e que ne volètz simplament manjar, serà la fèsta del responchon aqueste dimenge a Còrdas dins Tarn.
« Répountchou qu’es aquò? » a las edicions Vent Terral Fòto : France 3
Las originas del responchon
Figuratz-vos que la planta tòrna montar plan luènh. Seriá una planta tropicala (òc-ben) que subrevisquèt a la glaciacion ! Una de las raras. Dins Tarn e Avairon, arribèt ambe los carbonièrs que venguèron d’Euròpa tota. La consomacion commencèt an aquel moment. Se dís mème que permetèt de sauvar de caumas a la prima dins los paises carbonièrs. L’autor Michel Poux dís qu’es « lo senhor dels bartasses mas l’amic dels proletaris » ! S’en tròba duèi suls mercats de Croacia.
Los autors Anne-Marie Rantet-Poux e Michel Poux Fòto : France 3
Òm i apren encara que la planta es… toxica ! La cal far plan coire (pas tròp tanpauc !) que cruda es dangeirosa. Sembla un pauc de sablon. Toxicas tanben las bòlas rotjas quand la planta es granada e que la davalada se sarra. Autres còps, se sonava tanben l’èrba a la femnas batudas. Òm se sonhava amb lo tubèrcul quand i aviá de missant còps. Duèi, servís pas mai per las potingas. Tròp sauvatja e pas possible de ne produsir en granda quantitat.
E se ne volètz descobrir mai, vos cal legir lo libre o anar deman a la fèsta del responchon a Còrdas ont i aurà los autors Anne-Marie e Michel Poux.
Dins lo libre, cal pas tròp cercar de recèptas? N’i a sonque una, la tradicionala de Tarn, en ensalada ambe de carnons, de vinagre e d’uòus durs. Per contra, s’anatz dimenge 9 d’abrial a Còrdas a l’Hostellerie du Parc de Claude Izard, ne poidretz tastar dins totas las salsas. Amb d’uòus borrats, de fejat, en ensalada, ambe de peis… Tota la jornada, serà la fèsta del responchon per tastar e descobrir la planta. Los autors del libre « Répountchou qu’es aquò? » i seràn tanben. E diu sap se n’i a de causas a aprene sus aquesta planta.
