Ont n’es la lucha contra la refòrma dau bac, denonciada coma una mesa a mòrt per l’occitan?
Manifestacion contra la refòrma dau bac a Tolosa lo 17/02/2019.
Tre sa presentacion en 2018, la refòrma dau bachelierat venguèt la preocupacion primièra daus defensors de las culturas minorizadas en França. Creacion d’un collectiu au nivèu nacionau (« Pour que vivent nos langues »), manifestacions, peticions, demarchas daus elegits, collòqui au Senat, corrièrs au ministèri… Fàcia au ministre de l’Educacion Nacionala, caput e sostengut, la mobilizacion es fòrta. E puòi, lo covid-19 copèt lo vam. Los recampaments s’anullèran e los professors deguèron en urgéncia fargar de corses a distància. Mas lo coronavirus arrestèt pas la lèi, totjorn en plaça. Una lèi que faguèt pasmens l’union generala contra ela : union de las diferentas lengas dau territòri francés e union de totes los militants, maugrat de garolhas a còps rufas e ancianas. En Provença, los qu’afirman que lo Provençau es una lenga a despart protestèron coma los occitanistas, defensors de l’unitat de la lenga d’òc. « Lo dangièr es grand, faguèt bolegar los que de costuma o fan pas gaire, comenta Alan Bartomieu secretari de l’AELOC (l’associacion daus professors de lenga d’òc dins la region Provença-Aups-Còsta-d’Azur). Avèm vist aicí una mena de tentativa d’union sacrada. » Emai se la « tentativa d’union » demòra una escomesa, la causa es rara. Fau dire qu’en butant los liceans a pas prene d’opcions, que valon pas pus res pel bac, la refòrma s’ataca aus corses ont son inscriches la màger part daus escolans de lengas minorizadas. Amai es daissada aus caps d’establiments la causida de metre en plaça un ensenhament d’especialitat per aquelas lengas ; la baissa daus efectius e de las dotacions financièras conjugadas lor balhon totas las rasons necessàrias per o far pas.
Au mes d’abriu una manifestacion daus ensenhaires d’occitan èra prevista a Montpelhièr. Solid que s’anullèt, mas se sap pas quora un tau acampament se podrà téner. Yan Lespoux, lo president de la Felco, e los autres membres de « Pour que vivent nos langues » ne vòlon organizar una « a la dintrada ». « Sèm a soscar se fasèm una manif unitària a París, coma aquela de novembre passat, o se ne fasèm una dins cada region, lo meteis jorn au meteis moment. Avèm tanben una letra per Macron qu’es escricha, mas esperam que l’actualitat siague mens cargada per la mandar. » En esperant, la Felco, la federacion que recampa totas las associacions regionalas daus ensenhaires d’òc dins lo servici public, contunha « d’interpelar lo ministre, sens cap de responsa de segur ». « Cò qu’es positiu es que la situacion es tant grèva que vesèm una vertadièra mobilizacion daus collègas, rapòrta Lespoux. I a l’enveja de se batre. » Ensenhaire au collègi e licèu a Peirigús, Martial Peyrouny espèra el una responsa dau consèlh d’Estat pel recors que faguèt i a dos ans ja. « Normalament lo dorsièr es clavat dempuòi junh de 2019, mas avèm totjorn pas de decision. » Aviá ja lançat una accion similara contra la refòrma dau collègi quauquas annadas abans. « Ai un filh qu’es en 1èra, èra au collègi quand o modifiquèron. Uòi se prend lo covid e sap pas encara cossí se va passar lo bac de francés a la fin de l’an. Me ditz qu’es de la generacion « crash-test ». »
Au licèu Bertran de Bòrn, Martial Peyrouny es en carga de 26 escolans en 2nda, 14 en 1èra e 14 en terminala. De chifras que fan enveja a la majoritat de sos collègas. « Aicí avèm una bona dinamica entre las associacions, lo departament… Sus un territòri que baissa en populacion, e doncas en nombre d’enfants, l’occitan ganha d’escolans. Dubrissèm de classas dins d’escòlas, de collègis. Mas sabèm pas se va durar, perqu’es important d’aver una possibilitat au bac per motivar lo mond. » Ongan, Martial sap que va perdre 5 escolans entre la 2nda e la 1èra, « perqu’an pas pus lo drech de faire doas opcions : se prenon l’occitan, podràn pas faire d’espòrt en mai ». Per çò qu’es de l’especialitat en occitan, lo professor constata que los escolans trantalhan bravament de la prene : « An tant paur de « Parcoursup» e de lor afectacion pels estudis que vòlon s’inscriure dins çò que lor sembla pus important. Alara m’explican, « comprenètz ieu vòli faire una « prépa », ieu vòli faire aquò… ». » Dau costat de Provença, los efièches de la refòrma dau bachelierat sautan aus uòlhs d’Alan Bartomieu, « dins l’acadèmia de Niça, lo nombre de liceans en occitan demesiguèt de mitat en dos ans. N’i aviá 840 en 2017, ara son 419 repartits dins 12 establiments. Coneissèm pas las chifras per Ais-Marselha, que lo consèlh academic se tenguèt pas ongan ». La baissa se vei de’n pertot en Occitania, e las crentas son grandas per la dintrada venenta. « Eriam pessimistas, o sèm encara mai, rapòrta Yan Lespoux. Amb lo covid foguèt fòrça dificil de faire la promocion de l’ensenhament dins los collègis. » La colèra daus ensenhaires d’òc es partejada per aqueles de las autras lengas : « Tot çò qu’es pas anglés es concernit, rampèla lo president de la Felco. Per un còp sèm pas solets. Totas las opcions son desvaloradas, plaçadas a d’oraris pas possibles. » « Lo portugués desaparèis, l’italian es sul camin e l’allemand es en perilh », completa Peyrouny.
La promocion de l’occitan au licèu se poguèt pas assegurar dins los collègis, mas se far en linha amb un clip registrat per d’ancians de Bertran de Bòrn, a Peirigús.
Au nòrd de Montpelhièr, lo tot primièr licèu Calandreta, creat fa quauquas annadas, coneis de dificultats diferentas. « Per nautres faire d’occitan es pas un problèma, avèm pas de cap d’establiment opausat, explica Amaïa Cormier, la coordinatritz pedagogica. Totes los liceans son inscriches en LVB au bachelierat, la formula pus fòrta possibla. Mas las complicacions son dins las autras matèrias : podèm pas prepausar fòrça especialitats e aquò fa que de collegians de Calandreta anaràn endacòm mai. » Membre del collectiu « Pour que vivent nos langues », Calandreta es dempuòi la debuta de la mobilizacion au sostenh daus ensenhaires dau public, emai dins las regions ont a pas de licèu – es de tota mena l’avenidor daus calandrons de las escòlas e daus collègis qu’es en jòc. Dempuòi d’annadas se constata dins las facultats que mens de liceans en occitan significa mens d’estudiants e a la fin mens de candidats per faire regent o professor.
Aprèp una annada d’aplicacion de la refòrma dins las classas de 1èra, los professors ne fan un bilanç tràs que marrit, au delai de la problematica occitana. Nòtan una enaussada de l’estrès daus escolans, que se fargan ara un percors individualizat. « Son perduts, an un emplec dau temps de folia, s’enèrva Martial Peyrouny. Per una matèira pòt i aver 4 professors diferents, i a pas pus de classa. Es un caluquitge. » « Amb lo contraròtle de contunh, que s’aplica ara dins fòrça matèiras, an d’examens tostemps, detalha un ensenhaire provençau. De costuma organizi amb eles de teatre, de viatges… Mas avèm pas poscut viatjar, an tròp d’avaloracions de far. Doncas, per justificar ton ensenhament, fas pas pus de pedagogia. » A Peirigús, Peyrouny explica que vegèt jamai « tant de cas d’eczemà, de coliti o de mau d’esquina, se son mes una pression incresibla ». Çò segur es que la refòrma desvalora un diplòma, lo bachelierat, qu’èra ja insufisent per trabalhar. A la tèsta de l’ofensiva, Jean-Michel Blanquer semblava inatacable pendent sas primièras annadas en pòste. Un cambiament se notèt quora espetèt la crisi sanitària en març, puòique lo president de la Republica e lo Primièr ministre lo contradiguèron mantun còps. Lo ridicul de la repeticion d’aquelas contradiccions escapèt a degun. E faguèt un brave plaser als professors. « De tota mena au ministèri deuràn reformar la refòrma, pensa Peyrouny. Amb l’organizacion actuala, van dins la paret. E benlèu qu’a la dintrada, quand relançarem lo moviment d’oposicion, lo ministre aurà cambiat. » Per Emmanuel Isopet, president dau CREO de Tolosa (associacion dau professors de l’acadèmia tolosana), la responsa es clara : « crèsi pas que sautarà, l’aurián ja fach. E s’èra lo cas, son successor tocarà pas a la refòrma ».
Manifestacion a Paris lo 30/11/2019 dau collectiu « Pour que vivent nos langues ».
Lo tablèu es negre per l’occitan, pasmens sos defensors gardan espèr. Mai que mai gràcia a las convencions, una mesura que data de la lei Fillon en 2005. Un tèxt que definís los objectius, chifrats, de desvolopament de l’ensenhament en lenga regionala. Ne cal un per acadèmia, pactat entre lo rectorat e la Region. Los politics pòdon doncas pesar e refutar la convencion se los objectius lor van pas. « Es la sola causa seriosa qu’avèm, lo sol engajament de l’Estat, via son rector, qu’i podèm aver un pauc fisança » descriu Emmanuel Isopet. Emai se completa sulpic : « fas de promessas, mas es coma un maridatge, pòt i aver engana ». En 2017, la ministra Najat Vallaud-Belkacem signèt una convencion cadra amb l’Ofici Public de la Lenga Occitana, que se deu declinar e aplicar dins las 5 acadèmias concernidas per l’OPLO (Bordèu, Lemòtges, Peitius, Montpelhièr e Tolosa). Se dau costat de Bordèu las causas avancèron, es pas parièr a Tolosa. « Esperam encara la signatura oficiala de la convencion localament, reprend Isopet. Avèm pas dubert de novèla classa bilingua dempuòi dos ans, e l’an passat arrestèron los corses de lenga d’òc dins 10 licèus. » La proteccion pòt èsser fendasclada. Dins d’autras Regions i a ges de proteccions. « En Provença, los elegits an pas una volontat fòrta de protegir la lenga, e la region a jamai tròp bolegat per fargar una convencion » se planh Alan Bartomieu. Amai, la division ajuda pas, puòique lo secretari de l’AELOC afortís que de representents dau Coulectiéu Prouvènço, per quau lor país es pas occitan, o volián empachar. Çaquelà, l’importància de la Region per fargar una convencion mòstra qu’en mai de luchar cap au ministèri e au rectorat, cal tanben (primièr?) faire pression suls elegits. Que siague amb los Departaments, las Comunas, las Regions, « los motius d’espèr son au niveu locau » conclutz Emmanuel Isopet.
L’an passat, deputats, senators, conses, conselhièrs de collectivitats, nombre d’elegits prenguèron posicion per las culturas minorizadas. En Occitania son pas los mai actius, mas lo moviment occitanista el se recampèt largament: dau Congrès au Felibritge en passant per l’IEO, degun manquèt pas. La manifestacion de Tolosa en febrièr 2019, organizada en 2 setmanas acampèt mai de 2000 personas, amb de representents de totes los territòris d’òc, de Niça fins a Bordèu. A l’ora dau coronavirus, d’unes crentan, coma Martial Peyrouny, que « la paur embarre lo mond e empache las oposicions de s’exprimir ». L’enjòc de las setmanas que venon serà de retrobar lo vam e l’unitat, per sauvar l’ensenhament e l’avenidor de la lenga occitana.
