Non classé

De deputats de la majoritat fan un recors contra la lei per las « lengas regionalas ».

Los 9 membres dau Conselh consitucionau

Avián doas setmanas aprèp lo vòte dau tèxt per efectuar una sasina dau Conselh constitucionau, esperèron fins a la fin dau darnier jorn per se manifestar. Un grop de 60 deputats pòrta doncas un recors contra la lei Molac – la tota primièra que defend las « lengas regionalas » dins l’istòria de la Vena Republica. Ara lo Conselh constitucionau a un mes per se prononciar. Emai se valida la lei, tot foguèt doncas fach per perdre lo mai de temps possible. Los deputats que fan la sasina son menats per Aurore Bergé, elegida dau departament d’Yvelines, e pròcha dau ministre de l’Educacion Nacionala. Coma un michant de marrit film de suspens, que tòrna aparéisser au moment que los eròis se pensan sauvats, la cara blanquinèla de Joan-Miquèu Blanquer es venguda tornamai espaurugar los defensors de las lengas minorizadas e de la diversitat culturala. A l’Amassada Nacionala, lo ministre aviá afirmat son oposicion au tèxt propausat pel breton Paul Molac. Mas en responsa, los deputats li avián impausat una desfacha rara per un membre dau govèrn : 247 vòtes contra 76. Pièger, la resulta dins son quite camp, lo grop parlamentari de la majoritat En Marcha, es una umiliacion : 100 elegits vòtèron contra lo vejaire de Blanquer, e n’i a pas que 57 que li foguèron fidèus. Lo ministre sembla pas acceptar aquela umiliacion. E n’arribam a una situacion qu’es benlèu istorica, ont de parlamentaris de la majoritat sasisson lo Consèlh constitucionau per un tèxt que votèron lor colègas dau metèis partit !

Au dintre daus 60 deputats que pòrtan lo recors, 10 son elegits dins de circonscripcions occitanas (mentre que n’i a pas ges dins las autras regions que pòrtan una cultura).

Laurence Vichnievski de Puei de Doma (63)
Célia de Lavergne de Droma (26)
Sophie Beaudoin-Hubière de Nauta Vinhana (87)
Jean-Baptiste Moreau de Cruesa (23)
Christophe Jerretie de Corrèsa (19)
Alexandre Freschi d’Òlt e Garona (47)
Cathy Racon Bouzon de Bocas de Ròse (13)
Sereine Mauborgne de Var (83)
Françoise Dumas de Gard (30)
Jean-François Eliaou d’Erau (34)

Per eles, la defensa es preparada. Justifican lor accion en afirmant qu’es sonque l’article 6 de la lei Molac qu’es contestat, aquel qu’obligariá los conses a pagar lo prètzfach escolari daus enfants que seguisson un ensenhament en lenga regionala dins una autra comuna (perque i a pas aquela possibilitat dins lor vila/vilatge). Levat que lo Consèlh constitucionau foncciona pas coma un restaurant. Se li pòt pas comandar un programa a la carta. Quand una sasina es facha, totes los articles son tractats, examinats e doncas menaçats. L’institucion o explica ben sul sieu siti internet :

Procès intenté à la loi, le contrôle du Conseil constitutionnel se déploie indépendamment de la saisine qui l’a déclenché. Ainsi, il est indifférent au juge constitutionnel que les saisissants ne contestent que certaines dispositions de la loi. Si le contrôle porte en premier lieu sur les dispositions attaquées, « il appartient au Conseil constitutionnel de relever toute disposition de la loi déférée qui méconnaîtrait des règles ou principes de valeur constitutionnelle » (Cons. const., déc. n° 95-360 DC du 2 février 1995). C’est donc l’entier contenu de la loi qui est indivisiblement soumis à l’examen du juge constitutionnel, même si la déclaration de conformité n’est désormais relative qu’aux dispositions spécialement examinées par le Conseil dans sa décision.

Ara per LREM caldrà ben afrontar una division que sembla prigonda entre los enemics de la lei Molac e sos defensors. Aqueles son ben mai nombrós e fan coneisser lor colèra dempuòi dijòus fins au cap dau govèrn. Lo president dau grop parlamentari de l’Amassada, lo provençau Christophe Castaner, s’èra escondut au moment dau vòte dins l’emicicle. Voliá pas votar contra lo ministre, mas sabiá que la majoritat de sas tropas o farián e voliá pas nimai donar l’imatge d’un capitani en desacòrdi amb son equipatge. Dimars per la reunion de son grop, aurà de mau de s’amagar tornamai.

L’essenciau demòra pasmens la decision que deu rendre dins lo mes qu’arriba lo Consèlh constitucionau. Per defendre lo tèxt, la procedura possibla es de transmetre a sos membres un memòri que redigís un constitucionalista, per lor explicar un punt de vista. Paul Molac, lo deputat que prepausèt la lei, declarèt a França 3 Bretanha: « sabi que normalament ma lei es pas anticonstitucionala, mas aquò provòca d’ansia en mai ». Membre dau CREO de Tolosa, Nicolau Rei-Bethveder se voliá optimista la setmana passada per la validacion de l’article que deu permetre la generalizacion de l’ensenhament en « lengas regionalas » – « lo subjecte important per nosautres, pramor fòrça collègis e licèus an pas mai d’occitan ». Per çò que concernís l’ensenhament imersiu, l’ancian ministre de la Justícia, Jean-Jacques Urvoas, aviá ja considerat a la debuta d’abriu qu’es pas anticonstitucionau.

Per comprene çò que cambiariá l’aplicacion de la lei Molac e quins son los autres obstacles que se podràn encara li opausar, França 3 Occitania Pirenèus-Mediterranèa faguèt un reportatge dins son edicion en occitan de dissabte passat (qu’es de veire a la fin d’aqueu article). Lo vòte dau 8 d’abriu foguèt un eveniment istoric, que sembla actar un cambiament de la percepcion qu’an los elegits e la populacion de las lengas minorizadas. Mas las culturas demòran menaçadas de desaparicion, los efièches de la refòrma Blanquer contunhan d’èsser calamitoses. Lo temps manca, e 60 deputats an decidit de ne far perdre encara mai.

Pel primièr còp jos la Vèna Republica, una lèi a prepaus de las lengas regionalas foguèt adoptada pel Parlament.

« De fach, aquela lèi balha un estatut a las lengas regionalas. Es evident qu’es un moment istoric. » Gilabert Mercadièr, president dau Congrès Permanent per la Lenga Occitana, amaga pas sa jòia aqueste dimècres 8 d’abriu 2021: « Per un còp qu’avem una victòria, ne cau aprofechar! » Èra a l’entorn de 16 oras quora los deputats votèron definitivament la proposicion de lèi relativa a la proteccion e la promocion de las lengas regionalas, portada pel deputat breton Paul Molac. Alara que lo govèrn s’èra opausat, sens succès, a dos amendaments que concernisson l’ensenhament de las lengas minorizadas, alara que lo grop LREM aviá anonciat son oposicion a l’adopcion dau tèxt (amb lo sosten d’un autre grop, aquel de La França Insomesa), la lèi Molac foguèt votada per una majoritat enòrma: 247 deputats contra 76. Un bacèu pel govèrn e mai que mai son ministre de l’Educacion Nacionala. Una resulta que pròva una division prigonda dins lo grop de la majoritat. « Una mobilizacion coma n’aviam jamai coneguda, dins totes los bòrds politics, reprend Mercadièr. Aquò demandèt de trabalh, mas tot lo mond obrèt. » Ancian inspector d’acadèmia, lo Roergàs explica qu’ara las lengas dichas regionalas an « un estatut coma patrimòni imaterial qu’es reconegut dins lo còdi dau patrimòni e dins lo còdi civil. » E ne balha un exemple, la senhaletica bilinga: « N’i a que trantalhavan, que disián « sabèm pas s’es legal ». Ara es clar : es legal. Tot parièr, ara se pot prepausar d’ensenhament en occitan de’n pertot. » Per mai de precisions sul contengut de la lèi, sus la portada dau vòte d’aqueste tantòst, avèm contactat tanben lo primièr concernit, lo deputat Molac. Dins las doas videos seguentas, podrètz escotar sas primièras reaccions.

Dans votre JTOC samedi, Sirine Tijani vous a parlé du défi lancé par le député Paul Molac à un humoriste breton pour expliquer en vidéo l’importance de la loi sur les langues régionales.

La proposition de loi sur les langues régionales de Paul Molac, sera étudiée en deuxième lecture à l’Assemblée nationale le 8 avril prochain.
Le 8 avril sera la dernière occasion d’adopter les articles sur l’éducation qui ont été retirés par les députés puis inscrits à nouveau par les sénateurs.

L’humoriste breton Simon Cojean a répondu à l’appel du député Paul Molac et a fait une vidéo avec l’humoriste alsacien Sepi :

Le collectif Pour que vivent nos langues milite pour que la loi soit votée dans son intégralité. Il a reçu le soutien de 13 présidents de régions. Une pétition est aussi en ligne.

@Vicenta

 

Au mes de genier, una còla de l’Edicion occitana anèt cap a l’extrèm-orient, en Provença.

Dins la vièlha vila d’Ais de Provença, la lenga d’òc ocupa ben l’espaci public. Un brave esfòrç de senhaletica es menat dempuòi d’annadas, e cada carrièra o gaireben pòrta sa placa en grafia mistralenca. Emai, se tròba au ras dau palais de justicia una placa en francés qu’intègra, maugrat ela, lo provençau: la « rue de la bueno carrièro », polit pleonasme. Se nòta doncas un vertadièr esfòrç de la comuna sestiana, renforçat dins lo periòd de las fèstas de fin d’an per las projeccions dins mantuna plaças de messatges en occitan.

Ais, tourre dóu Relògi. pic.twitter.com/zzFefYitQn

— Santoun (@lousantoun) December 7, 2020

Au delai de las beutats dau centre vila d’Ais, aqueu desplaçament foguèt l’escasença d’encontrar de joves animators daus malhums sociaus en òc – que poiretz descobrir lo 7 de març venent dins una emission especiala de Viure al País consacrada au numeric en òc, e puòi d’anar vistalhar lo COL’OC, lo Centre d’Oralitat de la Lenga d’Òc. Un endrech de tria, a l’encòp mediatèca ont podètz consultar libres, disques o filmes, mas tanben un fons de collectatge daus pus precioses pels universitaris e totes los afogats de la lenga nòstra. Per exemple, i es compilada una bona part daus imatges de rodatge, de las entrevistas menadas pendent d’annadas per Joan-Pèire Belmont que trabalhava aus programas en òc de França 3 en Provença. Una part d’aqueu fons se pòt consultar en linha, sul siti dau COL’OC.

Retrobaretz l’ensèm de la nòstra passejada sestiana dins lo JT occitan dau 16 de genier passat, totjorn disponible en linha aicí.

Enfin, un mot sul mensuau d’informacion Aquò d’Aquí. Basat a-z-Ais, es bailejat per Miquèu Neumuller, e prepausa a cada numero d’articles de fons, cronicas e reportatges en occitan. Trobaretz en seguent lo menu de l’edicion de febrièr. E trantalhètz pas d’anar vos informar en linha tanben, qu’es un daus rares sitis d’informacion en òc, e benlèu lo solet, que prepausa de formats longs.

Lo 6 de decembre, Viure al País seguís l’autor Jòrdi Peladan patriarca d’una familha militanta, passionada e unida.

 Martin, Jòrdi e Corina a Nimes

Son de raiòls, de rebossiers, parpalhòts tanben e amai occitanistas. Tres generacions que portan uòi encara la lenga d’òc, dau grand aus felens, e que la fan viure dins lor vila de Nimes e dins lor refugi en Cevenas, Sant Estève de Val Francesca. Autor reconegut e militant caput, Jòrdi Peladan rampela sovent que « i aviá pas res d’obligatòri » per sos tres enfants. Lor impausèt pas jamai de seguir sa lucha per defendre la cultura occitana. E pasmens, dos venguèron regents en calandreta. Perque, emai sens obligacion, la lenga èra presenta dins sa familha coma dins aquela de sa femna. El seguèt un percors pron classic dau locutor occitan : enfant, coneissiá lo patoès de sa maire, aquel de la val francesca. Sos dos parents èran originaris de la valada e Jòrdi i passava totas sas vacanças – la famiha viviá a Alès, ont lo paire èra professor. A Sant Estève, l’ostau daus Peladans es isolat dins los bòsques, a 4 quilomètres dau vilatge. « Dins aquel temps, i aviá pas de camin per la veitura, alara bolegaviam gaireben pus d’aicí » precisa l’escrivan. Per el, lo patoès se limita longtemps an aquel luòc. S’avisarà ben mai tard que se parla endaquòm mai, e qu’a un autre nom. « Es estat una revelacion. A l’epòca, coma fòrça mond, ai fach lo collègi d’Occitania, de corses per correspondéncia. E ai descobèrt que podiái escriure en occitan, çò que sabiái pas. » Uòi, pasmens, la lenga d’òc demòra encara per Jòrdi Peladan aquela de la maire e las Cevenas son presentas dins gaireben totes sos libres, en poesia coma en pròsa. Mas sustot, es sa lenga d’escritura : « pensi pas qu’auriái escrich sens l’occitan. En francès, pensi pas ».

Installat dempuòi 1966 a Nimes, Jòrdi s’aluenchèt jamai de Sant Estève. Se n’amusa. « Siái pas un viajaire, ai aqueste besonh d’i tornar cada tres o quatre jorns. Emai a còps qu’ai gaire de temps fau l’ora e mièja de veitura sonque per asagar l’òrt ». Sos enfants e sos felens venon eles tanben passar de vacanças dins l’ostau de familha. « I vau au mens un còp per an, es important », confirma Martin, 25 ans. Pòdi pas i anar tant de temps coma quand èri pichon, mas ongan per exemple es alai qu’ai fach una fèsta per l’an novel. » « Tot lo mond a la clau, explica lo grand. D’unes venon per la dimenjada, d’autres i organizan de fèstas, es dubert a totes. » Es amont tanben, que sas doas filhas e son fiu foguèron confrontats d’un biais viu a la lenga occitana. Corina, la segonda, fondatritz e directritz de la calandreta Aimat Serres de Nimes, se remembra de sa grand que parlava lo patoès, « amb sos amics, sos vesins, mas pas amb nautres ». « Me mandava a l’òrt quèrre « des oignons » e un còp crosi mon oncle e mon paire que me dison : « te siás enganada, as près de cèbas », e ieu compreniái ren. Las lengas se mesclavan sovent, au punt qu’ai descobert pas qu’au licèu que talabrena es pas un mot francès. » La familha mairala es tanben raiòla e Corina conserva encara lo pichon casernet que son grand li aviá fach, « mon primièr lexic patoès-francès ». Per ela, i aviá doncas una « dinamica » que la butèt a s’afogar per l’occitan. « Te levas pas un matin en te disent, « vau seguir la dralha de mon paire ». Fasiái d’occitan au licèu, èri dins de grops de dansas trad, ma maire èra ja regenta e prepausava de projectes en occitan. A un moment, me caliá causir un mèstier e calandreta se presentèt. »

Lo tablèu de familha se completa amb Eric, lo marrit de Corina, el tanben regent de calandreta e lors enfants Simon e Martin, que parlan totes dos occitan – çò qu’es pas lo cas per totes los felens de Jòrdi, que n’a 7 en tot. L’autor raiòl entamenèt darnierament un novel polar, que marcarà lo retorn de la detectiva Margarida Cercamond e que contunharà una òbra sens pausa dempuòi las annadas 80. Un percors que pòt estonar, puòiqu’es menat per un òme qu’aviá causit coma profession d’ensenhar las matematicas. « Benlèu que foguèt un biais de me marcar familiarament, puòi que mon paire èra professor de letras », conta l’ancian ensenhaire de l’universitat de Montpelhièr e autor d’un libre d' »Aisinas Matematicas » en occitan. Mas es pas solet a trabalhar la lenga. Silvia, son ainada, es jornalista e Corina fa de reviradas, coma aquela dau roman « Seda » de l’Italian Alessandro Baricco. Sustot, la regenta realisèt un trabalh remarcat sus la benda dessenhada « Los Ignorants » que conta cossí dos amics, l’un vinhairon e l’autre autor de BD, s’inícian mutualament a lor mèstier. Una òbra plena de vocabulari especific, que demandèt un brave trabalh. Dins una entrevista au Diari, Corina expliquèt que son percors de traductritz comencèt dins son escòla, que mancava de materiau pedagogic en òc e que caliá ne revirar dau francés. « A un moment donat, comencèri simplament de far la metèissa causa pels adultes. »

Dins l’ostau de la val francesca, que se trapa au cap d’una rota de tèrra e de pèiras au mitan daus bòscs, Jòrdi Peladan nos aculhiguèt pendent una tantossada au mes de septembre. Se i dintra per una terrassa directament dins la sala de manjar, en dessús d’una anciana cleda per secar las castanhas – solid, sèm en Cevenas. Sus una paret senhoreja la crotz uganauda e sus las laissas se trapan mantun alcoòls. « La cantina de 51 es per Corina, Eric aima melhor lo 45 » indica lo mèstre daus luòcs. Defòra l’òrt es organizat en estancis, ont coabitan lieumes e aubres. S’i pòt remirar un polit panorama sus la valada. « Ai trapat un equilibri, entre la vila e aicí, nos fisa Jòrdi. Aimi d’èsser en vila, i a mai d’animacions. Mas se deviái causir, es aicí que demorariái. »

Jòrdi Peladan dins son ostau en Cevenas

Un libre a la pluma e au gredon, que presenta l’Occitania-Pirenèus-Mediteranea.

Alara que las eleccions regionalas se sarran, emai se d’unes demandan lor repòrt, un primièr bilanç se deurà faire dau descopatge novel que se decidiguèt en 2015. Es la famosa fusion de las regions, que recampèt en país d’òc l’Aquitània amb Lemosin (e lo Peitieu-Charantas), Auvèrnha amb Ròse-Aups e Miegjorn-Pirenèus amb Lengadòc-Rosselhon. Aqueu darnier cas faguèt polemica puòique se causiguèt lo nom d’Occitània-Pirenèus-Mediteranea. Pasmens l’institucion existís e ensaja de s’implantar, de fargar un ligam amb sa populacion. Dins aquela mira, un libre foguèt comandat a dos artistas de tria, lo pintre setòri Hervé Di Rosa e lo cantaire tolosan Claudi Sicre. Amassa presentan los 13 departaments dau territòri e d’aspectes culturaus comuns a la region tota, amb de segur la lenga occitana. Los dessenhs son de Di Rosa e los tèxtes de Sicre e fan un libre preciós per son contengut. E qu’es tanben d’aprofechar, qu’es pas totjorn a d’artistas d’aquela qualitat que se demanda de faire de promocion.
En mai dau libre, los dessenhs de Di Rosa foguèron editats en serigrafia per los prepausar dins una exposicion itineranta, que se passejarà dins totes los cantons de la region.

Lo jornau occitan consacrèt un reportatge au projècte, quand l’exposicion foguèt presentada a Tolosa en septembre. Vos prepausam de vèire aicí l’integralitat de l’entrevista d’Hervé Di Rosa, que presenta son trabalh mas tanben son ligam amb la region e la cultura d’òc.

 

Lo 10 d’octobre, una jornada d’accion foguèt organizada pel collectiu « Per que viscan nòstras lengas ». La tòca : denonciar las consequéncias catastroficas de la reforma del bac sus l’ensenhament de las lengas regionalas.

Entrevista de Guilhèm Latrubesse del collectiu « Per que viscan nòstras lengas »

 

Coma los regropaments de personas son reglamentats amb las mesuras sanitàrias, se decidiguèt d’organizar de pichonas manifestacions simbolicas un pauc de pertot : en Occitania, Bretanha, Corsèga, Alsàcia o Bascoat.

Al Bascoat (mercé a Peio Jorajuria per las vidèos)

 
Dins Occitania, lo monde se recamparèron de Gasconha fins a Provença, dins un quarantenat de manifestacions : coma a Pau, Foish, Tolosa, Montpelhièr o encara Avinhon….

Pau (mercé a Joan Breç Brana per las vidèos)

Foish (mercé a Alan Vidal per las vidèos)

Avinhon (Mercé a Bernard Vaton per las vidèos)

Vaquí lo reportatge de l’Edicion occitana de França 3 :

 

Los ancians membres dau burèu dau Parlament de Catalonha son jutjats a Barcelona. Dins la còla, l’occitana Mireia Boya.

 

Es un procès istoric que se comença uòi a la Cort Superiora de Justícia de Catalonha. Istoric coma o son fòrça daus eveniments que pertòcan la lucha daus independentistas catalans. Son jutjats dempuòi aqueste matin los membres dau burèu dau Parlament de Catalonha que permetèron lo vòte dins aquela amassada de leis per la tenguda dau referendum d’independéncia en octòbre 2017 e per la transicion cap a una republica catalana, maugrat l’interdiccion dau Tribunal Constitucionau d’Espanha. Los acusats son au nombre de 5, e s’i trapa l’Aranesa Mireia Boya. Ex-deputada dau partit independentista CUP, Mireia Boya decidiguèt de faire sa declaracion a la Cort dins sa lenga mairala, l’occitan. Serà doncas lo primièr còp dins l’istòria d’Espanha que la lenga d’òc serà considerada dins un procès, puòique Mireia Boya beneficiarà de l’ajuda d’un reviraire. E serà benlèu una primièra istorica tot cort, aus istorians de considerar l’afar. Podèm rementar qu’en 2014, lo tribunau de proximitat de Pau aviá refusat d’atribuir un reviraire a un acusat que se voliá exprimir en occitan.

Çò segur, es que Mireia Boya e sos companhs, perseguits per desobesisença, riscan 30 000 euros de multa cadun e 1 an e 8 meses d’ineligibilitat. Lo jutjament serà rendut divendres.
Carme Forcadell, l’anciana presidenta dau Parlament de Catalonha, que menava lo burèu qu’es uòi jutjat, foguèt ela ja condemnada per « rebelion, sedicion e mauversacion » a 11 ans e 6 meses de preson.

A son arrribada a la Cort Superiora aqueste matin, Mireia Boya portava una saca ont èra representada Carme Forcadell.

La @yeyaboya sempre ha tingut molt present a les preses i exiliades, i ha lluitat per visualitzar-les, fins i tot el dia del seu judici. pic.twitter.com/UWdwh39l4G

— Marc (@Marcbetlan) July 21, 2020

Carme Forcadell, l’anciana presidenta dau Parlament de Catalonha, que menava lo burèu, foguèt ela ja condemnada per « rebelion, sedicion e mauversacion » a 11 ans e 6 meses de preson.