Le blog de l’occitan / Lo blòg occitan

Lo 6 de decembre, Viure al País seguís l’autor Jòrdi Peladan patriarca d’una familha militanta, passionada e unida.

 Martin, Jòrdi e Corina a Nimes

Son de raiòls, de rebossiers, parpalhòts tanben e amai occitanistas. Tres generacions que portan uòi encara la lenga d’òc, dau grand aus felens, e que la fan viure dins lor vila de Nimes e dins lor refugi en Cevenas, Sant Estève de Val Francesca. Autor reconegut e militant caput, Jòrdi Peladan rampela sovent que « i aviá pas res d’obligatòri » per sos tres enfants. Lor impausèt pas jamai de seguir sa lucha per defendre la cultura occitana. E pasmens, dos venguèron regents en calandreta. Perque, emai sens obligacion, la lenga èra presenta dins sa familha coma dins aquela de sa femna. El seguèt un percors pron classic dau locutor occitan : enfant, coneissiá lo patoès de sa maire, aquel de la val francesca. Sos dos parents èran originaris de la valada e Jòrdi i passava totas sas vacanças – la famiha viviá a Alès, ont lo paire èra professor. A Sant Estève, l’ostau daus Peladans es isolat dins los bòsques, a 4 quilomètres dau vilatge. « Dins aquel temps, i aviá pas de camin per la veitura, alara bolegaviam gaireben pus d’aicí » precisa l’escrivan. Per el, lo patoès se limita longtemps an aquel luòc. S’avisarà ben mai tard que se parla endaquòm mai, e qu’a un autre nom. « Es estat una revelacion. A l’epòca, coma fòrça mond, ai fach lo collègi d’Occitania, de corses per correspondéncia. E ai descobèrt que podiái escriure en occitan, çò que sabiái pas. » Uòi, pasmens, la lenga d’òc demòra encara per Jòrdi Peladan aquela de la maire e las Cevenas son presentas dins gaireben totes sos libres, en poesia coma en pròsa. Mas sustot, es sa lenga d’escritura : « pensi pas qu’auriái escrich sens l’occitan. En francès, pensi pas ».

Installat dempuòi 1966 a Nimes, Jòrdi s’aluenchèt jamai de Sant Estève. Se n’amusa. « Siái pas un viajaire, ai aqueste besonh d’i tornar cada tres o quatre jorns. Emai a còps qu’ai gaire de temps fau l’ora e mièja de veitura sonque per asagar l’òrt ». Sos enfants e sos felens venon eles tanben passar de vacanças dins l’ostau de familha. « I vau au mens un còp per an, es important », confirma Martin, 25 ans. Pòdi pas i anar tant de temps coma quand èri pichon, mas ongan per exemple es alai qu’ai fach una fèsta per l’an novel. » « Tot lo mond a la clau, explica lo grand. D’unes venon per la dimenjada, d’autres i organizan de fèstas, es dubert a totes. » Es amont tanben, que sas doas filhas e son fiu foguèron confrontats d’un biais viu a la lenga occitana. Corina, la segonda, fondatritz e directritz de la calandreta Aimat Serres de Nimes, se remembra de sa grand que parlava lo patoès, « amb sos amics, sos vesins, mas pas amb nautres ». « Me mandava a l’òrt quèrre « des oignons » e un còp crosi mon oncle e mon paire que me dison : « te siás enganada, as près de cèbas », e ieu compreniái ren. Las lengas se mesclavan sovent, au punt qu’ai descobert pas qu’au licèu que talabrena es pas un mot francès. » La familha mairala es tanben raiòla e Corina conserva encara lo pichon casernet que son grand li aviá fach, « mon primièr lexic patoès-francès ». Per ela, i aviá doncas una « dinamica » que la butèt a s’afogar per l’occitan. « Te levas pas un matin en te disent, « vau seguir la dralha de mon paire ». Fasiái d’occitan au licèu, èri dins de grops de dansas trad, ma maire èra ja regenta e prepausava de projectes en occitan. A un moment, me caliá causir un mèstier e calandreta se presentèt. »

Lo tablèu de familha se completa amb Eric, lo marrit de Corina, el tanben regent de calandreta e lors enfants Simon e Martin, que parlan totes dos occitan – çò qu’es pas lo cas per totes los felens de Jòrdi, que n’a 7 en tot. L’autor raiòl entamenèt darnierament un novel polar, que marcarà lo retorn de la detectiva Margarida Cercamond e que contunharà una òbra sens pausa dempuòi las annadas 80. Un percors que pòt estonar, puòiqu’es menat per un òme qu’aviá causit coma profession d’ensenhar las matematicas. « Benlèu que foguèt un biais de me marcar familiarament, puòi que mon paire èra professor de letras », conta l’ancian ensenhaire de l’universitat de Montpelhièr e autor d’un libre d' »Aisinas Matematicas » en occitan. Mas es pas solet a trabalhar la lenga. Silvia, son ainada, es jornalista e Corina fa de reviradas, coma aquela dau roman « Seda » de l’Italian Alessandro Baricco. Sustot, la regenta realisèt un trabalh remarcat sus la benda dessenhada « Los Ignorants » que conta cossí dos amics, l’un vinhairon e l’autre autor de BD, s’inícian mutualament a lor mèstier. Una òbra plena de vocabulari especific, que demandèt un brave trabalh. Dins una entrevista au Diari, Corina expliquèt que son percors de traductritz comencèt dins son escòla, que mancava de materiau pedagogic en òc e que caliá ne revirar dau francés. « A un moment donat, comencèri simplament de far la metèissa causa pels adultes. »

Dins l’ostau de la val francesca, que se trapa au cap d’una rota de tèrra e de pèiras au mitan daus bòscs, Jòrdi Peladan nos aculhiguèt pendent una tantossada au mes de septembre. Se i dintra per una terrassa directament dins la sala de manjar, en dessús d’una anciana cleda per secar las castanhas – solid, sèm en Cevenas. Sus una paret senhoreja la crotz uganauda e sus las laissas se trapan mantun alcoòls. « La cantina de 51 es per Corina, Eric aima melhor lo 45 » indica lo mèstre daus luòcs. Defòra l’òrt es organizat en estancis, ont coabitan lieumes e aubres. S’i pòt remirar un polit panorama sus la valada. « Ai trapat un equilibri, entre la vila e aicí, nos fisa Jòrdi. Aimi d’èsser en vila, i a mai d’animacions. Mas se deviái causir, es aicí que demorariái. »

Jòrdi Peladan dins son ostau en Cevenas