Lo 5 de mai passat, Viure al País consacrèt un numerò dau magazina a la nòva cançon occitana. Vos prepausam de descobrir de testimoniatges e archius recampats per aquela emission.
Aprèp l’explosion de mai de 68, la politizacion de la societat francesa e la multiplicacion de las luchas localas van beneficiar a las culturas minorizadas. Dins la decenia 70, lors pensaires e artistas son escotats, considerats. Coma jamai o foguèron fins aquí au sègle XX. Los mai popularis son los cantaires e las cantairas, particularament en Occitania. N’i a de detzenats e detzenats pendent gaireben 15 ans, venguts de tot lo territòri occitan, de Provença a Lemosin, de Gasconha en Auvernha. Aquèu moviment pren lo nom de « nòva cançon occitana ». Son joves e fan de folk, son eles qu’explicaràn au mai de mond çò qu’es la lenga d’òc. Aquesta lenga es menaçada, la vòlon aparar coma vòlon aparar lor país dins un estat centralista. Per aquò lo folk, que se caracteriza per son minimalisme – una guitara sufís – e sos tèxtes engajats, es perfièch. Amai, venguda daus Estats-Units, es una musica presada dins lo mond entièr an aquel moment. Als USA e endaquòm mai, las influéncias daus Occitans son de cercar a l’estrangièr: mai que mai en Catalonha ont espeliguèt una autra « nova cançó » tre la annadas 60, mas tanben au prèp d’un Irlandés. Alan Ward foguèt lo tot primièr cantaire que montèt sus un empont per jogar de cançons originalas en òc, que son pas eissidas dau repertòri tradicionau. Pauc de temps aprèp el, en 1965, lo Nimesenc Gui Broglia metèt en musica de poèmas de Robert Lafont e registrèt lo primièr disc de creacion en occitan.
La nòva cançon revelèt un molon d’artistas que son uèi encara d’emblèmas de la cultura d’òc: Claudi Marti, Nadau, Maria Roanet, Rosina de Pèira, Joan-Pau Verdier… Los primièrs desmarran a la tota fin de las annadas 60, coma Delbau o Patric, que foguèt lo primièr cantaire professionau occitan. E puèi, pauc a chà pauc, foguèron seguits per d’autres coma La Sauze, Mont-Jòia amb Joan-Maria Carlòti o encara Miquela e lei Chapacans. Una granda part son encara actius uèi. L’Audenc Mans de Breish, figura maja d’aquèu periòd, sortiguèt encara un disc l’an passat. Nos contèt sos remembres de las annadas 70 dins un cafè de Carcassona, plaça dau mercat. Aicí, clients e serveires lo saludan e lo patron accèpta de nos aculhir a una condicion, « que l’entrevista siague en lenga d’òc« .
Lo ligam entre literatura e cançon, coma l’avèm vist entre Broglia e Lafont, es demorat fòrt dempuèi las annadas 60 fins a uèi. De grops actuaus coma La Mal Coiffée, Uèi o Chi Na Na Poum contunhan d’adaptar los tèxtes d’escrivans, contemporanèus o ancians. A l’epòca de la nòva cançon, lo Roergàs Joan Bodon foguèt fòrça adaptat. Un autre autor avaironés, Ives Roqueta, s’impliquèt mai luènh que dins l’escritura. Fondèt un daus principaus labels de disques en òc: Ventadorn. Segon Annie Zerby-Cros, anciana bibliotecària au Cirdòc, aquèu label vendèt mai de 50 000 disques dins sas pus bèlas annadas. René Zerby, marit d’Annie e ex-gestionari de Ventadorn, parla de 16 000 vendas per l’album « Lo camin del solèlh » de Marti, lo « best-seller » de Ventadorn. E precisa: « A l’epòca quauqu’un coma Nougaro fasiá 30 000 vendas« .
Es un autre grand testimòni de la nòva cançon que podètz descobrir dins l’emission Viure al País, aquel de Claudi Marti. Lo cantaire e escrivan nos acompanhèt au Cirdòc a Besièrs per furgar dins las fòtos e afichas que consèrva la mediateca occitana. E puèi segur per escotar de viniles de l’epòca.
Marius Blénet
