Archives du mois : avril 2021

Pel jornalista Miquèu Feltin-Palas, los accents demòran un subjecte mespresat.

Es un libre que, per un còp, plantèt la question de la discriminacion a l’accent dins lo debat public. Escrich pel cap-redactor de l’Express, Miquèu Feltin-Palas, e per l’editorialista mediatic Joan-Miquèu Apathie, « J’ai un accent et alors? » foguèt presentat emai dins los grands mediàs nacionaus. Un an aprèp la publicacion, avèm volgut entrevistar lo Bearnés dau binòmi d’autors per li demandar s’aviá vist una evolucion de las mentalitats, pendent totas las entrevistas que faguèt.

De que son las contribucions que pòdon ajudar lo tèxt au Conselh constitucionau?

La pòrta dau Conselh constitucionau es puslèu larga, mas un esfinx vos agacha

« Podèm far çò que se sona de pòrtas estrechas, e nos anam pas geinar evidentament per las far. » Paul Molac èra combatiu uòi a Rennas. Una video publicada per un jornalista de Oest França mòstra la presa de paraula dau deputat breton dins un recampament per denonciar lo recors au Conselh constitucionau contra sa lei de promocion de las lengas regionalas. Molac balhèt doncas d’indicas sus la defensa de son tèxt. Las « pòrtas estrechas » son las contribucions que son transmesas au Conselh constitucionau per « de personas fisicas o moralas que son concernidas per la lei » que se va analizar. Aquelas contribucions son de memòris, de dorsièrs qu’explican una interpretacion dau tèxt. Es una ajuda que los membres dau Conselh an pas obligacion de consultar o de seguir. Es doncas important que los autors daus memòris siegan de personas que lo vejaire pesa – sovent se far apel a d’especialistas dau drech constitucionau. S’ausís parlar, per part de membres dau collectieu « Pour que vivent nos langues », de l’escrivan Erik Orsenna, ancian dau Conselh d’Estat e pròche d’Emmanuel Macron, per ajudar a la redaccion de pòrtas estrechas. L’autor aviá ja declarat lo besonh d’una lei per las lengas de França dins d’entrevistas (a 41’05 de la video).

Rassemblement d’élus devant le Parlement à #Rennes autour de Paul #Molac. La loi langues régionales passera devant le conseil constitutionnel, une « incompréhension » pour les élus bretons rassemblés autour des représentants des écoles bretonnantes. pic.twitter.com/GQpJO6jSxD

— Tanguy Homery (@tanguy_homery) April 26, 2021

Dabans lo parlament de Bretanha, Paul Molac èra enrodat de militants e de mantun autres deputats, emai d’unes LREM que denóncian la sasina que fan lor colègas de partit. L’autor de la lei afirmèt qu’ara « l’opinion basculèt, massivament » en favor de las « lengas regionalas ». E se volguèt optimista puòiqu’afortiguèt : « ai fach mèfi de pas metre causas inconstitucionalas ». Se sap ben que dempuòi 2008 las lengas minorizadas de França son inscrichas dins l’article 75-1 de la Constitucion. Una inscripcion que cambièt pas rès au tractament que lor es fach, mas que ara pòt servir de basa per defendre la lei. Calguèt esperar 13 ans, mas se trobèt benlèu una utilitat a la refòrma constitucionala fin finala.

De deputats de la majoritat fan un recors contra la lei per las « lengas regionalas ».

Los 9 membres dau Conselh consitucionau

Avián doas setmanas aprèp lo vòte dau tèxt per efectuar una sasina dau Conselh constitucionau, esperèron fins a la fin dau darnier jorn per se manifestar. Un grop de 60 deputats pòrta doncas un recors contra la lei Molac – la tota primièra que defend las « lengas regionalas » dins l’istòria de la Vena Republica. Ara lo Conselh constitucionau a un mes per se prononciar. Emai se valida la lei, tot foguèt doncas fach per perdre lo mai de temps possible. Los deputats que fan la sasina son menats per Aurore Bergé, elegida dau departament d’Yvelines, e pròcha dau ministre de l’Educacion Nacionala. Coma un michant de marrit film de suspens, que tòrna aparéisser au moment que los eròis se pensan sauvats, la cara blanquinèla de Joan-Miquèu Blanquer es venguda tornamai espaurugar los defensors de las lengas minorizadas e de la diversitat culturala. A l’Amassada Nacionala, lo ministre aviá afirmat son oposicion au tèxt propausat pel breton Paul Molac. Mas en responsa, los deputats li avián impausat una desfacha rara per un membre dau govèrn : 247 vòtes contra 76. Pièger, la resulta dins son quite camp, lo grop parlamentari de la majoritat En Marcha, es una umiliacion : 100 elegits vòtèron contra lo vejaire de Blanquer, e n’i a pas que 57 que li foguèron fidèus. Lo ministre sembla pas acceptar aquela umiliacion. E n’arribam a una situacion qu’es benlèu istorica, ont de parlamentaris de la majoritat sasisson lo Consèlh constitucionau per un tèxt que votèron lor colègas dau metèis partit !

Au dintre daus 60 deputats que pòrtan lo recors, 10 son elegits dins de circonscripcions occitanas (mentre que n’i a pas ges dins las autras regions que pòrtan una cultura).

Laurence Vichnievski de Puei de Doma (63)
Célia de Lavergne de Droma (26)
Sophie Beaudoin-Hubière de Nauta Vinhana (87)
Jean-Baptiste Moreau de Cruesa (23)
Christophe Jerretie de Corrèsa (19)
Alexandre Freschi d’Òlt e Garona (47)
Cathy Racon Bouzon de Bocas de Ròse (13)
Sereine Mauborgne de Var (83)
Françoise Dumas de Gard (30)
Jean-François Eliaou d’Erau (34)

Per eles, la defensa es preparada. Justifican lor accion en afirmant qu’es sonque l’article 6 de la lei Molac qu’es contestat, aquel qu’obligariá los conses a pagar lo prètzfach escolari daus enfants que seguisson un ensenhament en lenga regionala dins una autra comuna (perque i a pas aquela possibilitat dins lor vila/vilatge). Levat que lo Consèlh constitucionau foncciona pas coma un restaurant. Se li pòt pas comandar un programa a la carta. Quand una sasina es facha, totes los articles son tractats, examinats e doncas menaçats. L’institucion o explica ben sul sieu siti internet :

Procès intenté à la loi, le contrôle du Conseil constitutionnel se déploie indépendamment de la saisine qui l’a déclenché. Ainsi, il est indifférent au juge constitutionnel que les saisissants ne contestent que certaines dispositions de la loi. Si le contrôle porte en premier lieu sur les dispositions attaquées, « il appartient au Conseil constitutionnel de relever toute disposition de la loi déférée qui méconnaîtrait des règles ou principes de valeur constitutionnelle » (Cons. const., déc. n° 95-360 DC du 2 février 1995). C’est donc l’entier contenu de la loi qui est indivisiblement soumis à l’examen du juge constitutionnel, même si la déclaration de conformité n’est désormais relative qu’aux dispositions spécialement examinées par le Conseil dans sa décision.

Ara per LREM caldrà ben afrontar una division que sembla prigonda entre los enemics de la lei Molac e sos defensors. Aqueles son ben mai nombrós e fan coneisser lor colèra dempuòi dijòus fins au cap dau govèrn. Lo president dau grop parlamentari de l’Amassada, lo provençau Christophe Castaner, s’èra escondut au moment dau vòte dins l’emicicle. Voliá pas votar contra lo ministre, mas sabiá que la majoritat de sas tropas o farián e voliá pas nimai donar l’imatge d’un capitani en desacòrdi amb son equipatge. Dimars per la reunion de son grop, aurà de mau de s’amagar tornamai.

L’essenciau demòra pasmens la decision que deu rendre dins lo mes qu’arriba lo Consèlh constitucionau. Per defendre lo tèxt, la procedura possibla es de transmetre a sos membres un memòri que redigís un constitucionalista, per lor explicar un punt de vista. Paul Molac, lo deputat que prepausèt la lei, declarèt a França 3 Bretanha: « sabi que normalament ma lei es pas anticonstitucionala, mas aquò provòca d’ansia en mai ». Membre dau CREO de Tolosa, Nicolau Rei-Bethveder se voliá optimista la setmana passada per la validacion de l’article que deu permetre la generalizacion de l’ensenhament en « lengas regionalas » – « lo subjecte important per nosautres, pramor fòrça collègis e licèus an pas mai d’occitan ». Per çò que concernís l’ensenhament imersiu, l’ancian ministre de la Justícia, Jean-Jacques Urvoas, aviá ja considerat a la debuta d’abriu qu’es pas anticonstitucionau.

Per comprene çò que cambiariá l’aplicacion de la lei Molac e quins son los autres obstacles que se podràn encara li opausar, França 3 Occitania Pirenèus-Mediterranèa faguèt un reportatge dins son edicion en occitan de dissabte passat (qu’es de veire a la fin d’aqueu article). Lo vòte dau 8 d’abriu foguèt un eveniment istoric, que sembla actar un cambiament de la percepcion qu’an los elegits e la populacion de las lengas minorizadas. Mas las culturas demòran menaçadas de desaparicion, los efièches de la refòrma Blanquer contunhan d’èsser calamitoses. Lo temps manca, e 60 deputats an decidit de ne far perdre encara mai.

Pel primièr còp jos la Vèna Republica, una lèi a prepaus de las lengas regionalas foguèt adoptada pel Parlament.

« De fach, aquela lèi balha un estatut a las lengas regionalas. Es evident qu’es un moment istoric. » Gilabert Mercadièr, president dau Congrès Permanent per la Lenga Occitana, amaga pas sa jòia aqueste dimècres 8 d’abriu 2021: « Per un còp qu’avem una victòria, ne cau aprofechar! » Èra a l’entorn de 16 oras quora los deputats votèron definitivament la proposicion de lèi relativa a la proteccion e la promocion de las lengas regionalas, portada pel deputat breton Paul Molac. Alara que lo govèrn s’èra opausat, sens succès, a dos amendaments que concernisson l’ensenhament de las lengas minorizadas, alara que lo grop LREM aviá anonciat son oposicion a l’adopcion dau tèxt (amb lo sosten d’un autre grop, aquel de La França Insomesa), la lèi Molac foguèt votada per una majoritat enòrma: 247 deputats contra 76. Un bacèu pel govèrn e mai que mai son ministre de l’Educacion Nacionala. Una resulta que pròva una division prigonda dins lo grop de la majoritat. « Una mobilizacion coma n’aviam jamai coneguda, dins totes los bòrds politics, reprend Mercadièr. Aquò demandèt de trabalh, mas tot lo mond obrèt. » Ancian inspector d’acadèmia, lo Roergàs explica qu’ara las lengas dichas regionalas an « un estatut coma patrimòni imaterial qu’es reconegut dins lo còdi dau patrimòni e dins lo còdi civil. » E ne balha un exemple, la senhaletica bilinga: « N’i a que trantalhavan, que disián « sabèm pas s’es legal ». Ara es clar : es legal. Tot parièr, ara se pot prepausar d’ensenhament en occitan de’n pertot. » Per mai de precisions sul contengut de la lèi, sus la portada dau vòte d’aqueste tantòst, avèm contactat tanben lo primièr concernit, lo deputat Molac. Dins las doas videos seguentas, podrètz escotar sas primièras reaccions.