25 Fév

Ce dimanche Viure al País sera dans le Sidobre (81)

Dimanche 1 mars à 10h 55 sur France 3 Occitanie Marius Blénet vous propose une émission artistique dans le Tarn.

Une balade au pays du granit en compagnie du sculpteur local Jacques Bourges à Lacrouzette. Il nous fait visiter son atelier et l’église Notre-Dame du Granit où il a réalisé en 1994 une gravure monumentale.

Dans cette même église, un autre artiste, Nicolas Greschny, a peint en 1959 la fresque de l’Apocalypse…

 

@Vicenta

18 Fév

La Mal Coiffée dans Viure al País

Dans Viure al País dimanche 23 février 2020 à 10h 55 sur France 3 Occitanie : Géraud Delbès reçoit La Mal Coiffée

Tout savoir sur le groupe La Mal Coiffée :
https://www.lamalcoiffee.com/
https://www.facebook.com/pg/lamalcoiffee/about/
https://www.sirventes.com/performer/la-mal-coiffee/

Relire notre article et revoir le reportage consacré à la sortie de leur album  « E los Leons » : ICI   

 

@Vicenta

 

17 Fév

La lèi Molac votada en primièra lectura

La proposicion de lèi dau deputat Paul Molac foguèt votada en primièra lectura per l’Amassada Nacionala lo 13 de febrièr.

Paul Molac a l’Amassada Nacionala dijòus 13 de febrièr

« Aquela lèi pòt èsser la primièra que concernís las lengas regionalas dempuèi 1951. » Un enjòc istoric, es atau que Paul Molac descriu la proposicion que pòrta au Parlament. Deputat dau Morbihan dempuèi 2012, aviá ja ensajat de faire passar un tèxt en 2016, rejetat pel govèrn socialista. Aqueste còp, la lèi passèt son primièr examen a l’Amassada. Emai se la capitada es luònh d’èsser completa: totes los articles sus l’ensenhament foguèron eles blocats pel ministre Blanquer e los deputats de La Republica en Marcha.
De qu’es que foguèt alara validat dau tèxt inicau? La modificacion de la lèi Toubon de proteccion de la lenga francesa contra la lenga anglesa. I serà apondut que las disposicions en favor dau francés pòdon pas èsser utilizadas contra las lengas regionalas. Paul Molac soslinha tanben que foguèt votat l’inscripcion d’aquelas lengas au Còdi dau patrimòni de França, que reconeis lo ròtle de l’Estat e de las collectivitats dins lor ensenhament, difusion e promocion. Segon l’elegit breton es « una primièra pèira per un vertadièr estatut protector per las lengas regionalas ». E puèi un article permet de securizar la senhaletica publica bilinga. Cò que deuriá enebir las atacas contra los conses qu’installan de panèus dins la lenga de lor país, coma s’es fach l’estieu passat dins Vauclusa. Enfin, e maugrat que la comission daus afars culturaus s’i siague opausada, una corta majoritat (doas votzes) autorizèt los signes diacritics pels noms e pichòts noms. Vòl dire que la tilda sus la letra n podrà èsser emplegada, per exemple. Una victòria pels defensors de la cultura bretona, puòique dempuèi mantuna annadas un parelh de parents mena una lucha en justícia contra l’Estat que li refusa de sonar lor filh « Fañch ».

La lèi dèu ara anar au Senat, ont totes los articles seràn tornamai examinats. « Anirai vèire los senators », preven Paul Molac que vòl restablir los articles sus l’ensenhament. « Es lo còr de la lèi, puòique representa lo mejan principau per assegurar la transmission de las lengas. » Lo deputat regreta que la reconeissença de l’ensenhament imersiu siague estada escartada per sonque doas votzes. Aprenèm dins Ouest-France quauquas precisions sul vòte: los deputats èran gaire nombroses dins l’emicicle, çò que balhèt l’espèr aus defensors de las culturas minorizadas que lo tèxt passe dins sa totalitat. Mas aprèp l’adopcion daus dos primièrs articles, « un vent de panica sembla buffar […]. Los collaborators LREM corrisson dins los corredors mas i a pas degun. Lo ministre parla d’un biais ininterromput per daissar lo temps de dintrar a d’unes deputats « . Jean-Michel Blanquer que jutgèt el que « la lèi tau coma exista uèi balha totes los agres necessaris a desvolopar l’ensenhament ». Emai lo ministre critiquèt un « combat de rèiregarda » e reprochèt a Molac sa « critica de la Republica e de la Revolucion ». De notar tanben la posicion dau deputat Bastien Lachaud, pel grop parlementari La França Insomesa, qu’estimèt qu’es una « menaça quimerica » que pesa sus las lengas regionalas. E insistiguèt sus la necessitat de sosténer l’aprentissatge de las lengas de l’imigracion.

Se los senators van dins lo sens de Paul Molac e modifican lo tèxt votat pels deputats, la lèi tornarà a l’Amassada per una darrièra lectura. Lo deputat breton aurà doncas de mau de faire passar sa lèi dins son integralitat. Es pas una suspresa. D’unes consideran que foguèt mau preparada. Pasmens, fins ara totas las tentativas parlamentàrias a favor de las lengas minorizadas fracassavan. Un tèxt acceptat au quart o a la mitat serà benlèu lo signe d’un cambiament de dinamica.

14 Fév

Viure al País dimanche 16 février à 10h 55 sur France 3 Occitanie

Ce dimanche Viure al País est présenté par Sirine Tijani.

Dans ce magazine 3 reportages : 

– François-Gabriel Tallarida : Diferéncias en occitan
– Espectacle : « Salvatges », una istòria deu monde
Biais: L’òli de nose amb lo Lucien en Roergue

Voici le sommaire en image :

Plus de détails et un extrait du sujet avec François-Gabriel Tallarida, sont disponibles sur la page internet du magazine : ICI

 

bona dimenjada
@Vicenta

 

11 Fév

« Lo montpelhierenc a sas letras de noblesa »

Lo dimenge 2 de febrièr, Viure al País èra a Montpelhièr, fogau artistic occitan. Joan-Frederic Brun nos conta l’istòria de la literatura d’òc au Clapàs.

Joan-Frederic Brun, plaça Sant Ròc a Montpelhièr.

Un capèu negre plantat sus sos peus encara grises, una eissarpa e una vèsta impermeabla. Protegit de la pluèja que tomba de temps en quora, Joan-Frederic Brun nos espèra plaça Sant Ròc, darrièr la glèisa dau meteis nom. Sèm aicí au còr de Montpelhièr, dins lo barri que los estatjants sonan « l’escudet ». Brun es montpelhierenc dempuèi totjorn e la vila coma lo país l’an inspirat mantun còps dins sos tèxtes. Mètge espitalièr dau CHU au civil es tanben, dempuèi mai de 40 ans, un escrivan occitan qu’escriu de tot: pròsa o poesia, raconte biografic o de sciença-ficcion. E que s’inscriu dins una longa tradicion d’autors clapassiers. Dempuèi l’Edat Mejana, la lenga d’òc aguèt aicí d’unes de sos mai famoses representants e aquò’s tanben a Montpelhièr que s’entamenèt lo desvolopament de la grafia modèrna. Joan-Frederic Brun s’es plaçat el dins las piadas d’un autre mètge dau país, un daus escrivans màgers dau sègle XX, Max Roqueta. « Legiguèt lo primièr poèma que mandere a la revista Òc en 1974, aviái pas 20 ans e m’encoragèt. Avèm aprèp contunhat un escambi pendent tota sa vida ». Lo grand apartament ont viviá Max Roqueta es situit a dos cent mètres a pena de nautres, carrièra de l’ancian corrièr.
Mas demoram pel moment sus la plaça e contemplam lo bust d’una autra figura fòrta de la literatura d’òc, l’abbat Fabre. Nascut a Somèire, vilòta a un trentenat de quilomètras dau Clapàs, en 1727 e mòrt dins lo vilatge de Celanòva (qu’es uèi vengut un barri de Montpelhièr), Joan-Baptista Fabre èra curat e escrivan. « Vertadierament a agut un succès populari extraordinari, explica Brun. I aguèt de detzenats d’edicions de son òbra, dins los vilatges lo mond se recitavan sos poèmas. Au sègle XIX, lo Felibrige montpelhierenc s’es inspirat de Fabre notadament per escriure de tèxtes risolièrs. » L’abbat es sustot conegut per sos tèxtes borlesques de pròsa o de teatre, que lo mai famós es l’Istòria de Joan-l’an-pres, un conte filosofic e picaresc. « La particularitat d’aquel òme, repren nòstre guida, es que causiguèt d’escriure en òc alara qu’ignorava qu’existissiá una literatura dins aquela lenga. Es pas qu’a la fin de sa vida que descobriguèt qu’a Montpelhièr i aviá agut Isaac Despuech, dich lo Sage, au sègle XVII. »

Bust de Joan-Baptista Fabre a Montpelhièr.

Lo monument a la glòria de Joan-Baptista Fabre es François Dezeuze qu’o volguèt. Felibre de la segonda part dau sègle XIX, Dezeuze signava sas cronicas amb una formula, « aquel qu’escota la campana ». D’aquí li ven son escais, « l’Escotaire », qu’es a còps mai conegut que son nom vertadièr. Au sud de Montpelhièr, un ostau per totes foguèt batejat d’aquel chafre, en mai d’una carrièra Dezeuze e d’un parque public. Pendent quaranta ans, l’Escotaire dirigiguèt una revista setmanièra en òc, La Campana de Magalouna, ont foguèt publicat pel primièr còp un jove que se disiá Max Roqueta. « Es important de vèire que i a una continuitat ! » Alara que la pluèja se precisa, Joan-Frederic Brun resumís l’istòria: « Max Roqueta se referissiá a l’Escotaire e Dezeuze el èra lo filh esperital de l’abbat Fabre. Dins la literatura d’òc nos inscrivèm dins una seguida e dins un ensèm. Coma disiá Castan, es un flume. Çò que los observators exteriors veson jamai. »

En pujant a la cima dau Clapàs, au pè de l’arca de triomfe, carrièra Foch, lo mètge nos arrèsta dabans una placa comemorativa. Es plaçada aicí per remembrar un discors, « l’imne a la raço latino », prononciat per Frederic Mistral en 1878 sus la passejada dau Peirós de l’autre costat de la carrièra. Lo prèmi Nobel de literatura venguèt mantun còps a Montpelhièr e lo mond aiman de se remembrar la confidéncia que faguèt a l’Escotaire: « Vòstre parlar lengadocian es de provençau abilhat de dimenge ». Coma representant de la literatura d’òc au Pen Club Internacionau (una associacion d’escrivans dau mond entièr, agreada per l’Unesco), Joan-Frederic Brun a l’escasença de vèire uèi encara lo prestigi de Mistral e daus trobadors a l’estrangièr. Mas el, maugrat lo vejaire dau poèta provençau, sa lenga vòl pas que siague vestida amb luxe. L’anèt quèrre, la reculhir dins las annadas 70, au prèp de gents que la parlavan encara perfiechament. E a còps, aquel mond foguèron una inspiracion per sos libres. « Un de mos locutors, un pastre dau país naut, me contava totes los secrets de la montanha, de la serrana. Me diguèt las istòrias de las fadas que se passejavan dins las nuòchs e que lo mond n’avián paur. Siái estat impressionat per aquel fantastic e aquò faguèt un recuèlh de nòvas, mai de 20 ans pus tard, Lo temps clar de las encantadas. » La proximitat amb la cultura e la lenga populara, es tanben una influéncia venguda de Max Roqueta. « Çò que li devèm es la reinvencion d’una lenga literària empeutada sus la lenga populara de son endrech, afirma Brun. Roqueta volguèt tornar a la començança en retrobant los mots qu’ausissiá per carrièra pichòt, los mots que disián l’èrba, los aucèus ».

Libres de Joan-Frederic Brun.

L’òbra de Joan-Frederic Brun es a còps autobiografica. Testimonièt dins son libre « Luònh » de son experiéncia d’un detzenat de jorns passat dins lo comà en 2003, aprèp un accident de caval. E l’escritura foguèt lo mejan de se « desliurar d’aquò », aprèp una mesada en reanimacion. Caliá que l’autor descriga « l’autre mond » ont s’èra trapat pendent aquel temps, « un mond completament baug, esfraiós, meravilhós amb de causas extraordinàrias, de personatges ». E aquò’s en occitan qu’escriguèt, perqué gràcia a aquela lenga podiá « anar mai luònh ». « L’occitan a pas las inibicions dau francés. Me soi rendut compte que la lenga d’òc es un otís extraordinari: nos permet d’anar mai luònh que tot amb son costat classic e son costat sauvatge, sa sintaxi mai plegadissa. » De sintaxi, de gramatica n’es question encara, au cap de la nòstra passejada, baloard Enric IV. En bas de l’avenguda senhoreja la torre « daus pins », una resta daus barris que protegissián la vièlha vila fins au sègle XVII. A travèrs sas besiclas carradas e finas, Brun nos legís un tèxte pron long escrich sus la pèira de la torre. Aquò sembla d’occitan trobadoresc e pasmens l’inscripcion data dau sègle XIX. « Era un trentenat d’annadas aprèp la naissença dau Felibrige en Provença, conta l’escrivan. E los Montpelhierencs d’ausida diguèron que lor lenga es pas lo provençau coma l’escriu Mistral, que lor dialecte es mai pròche de l’occitan medievau. Alara metèron au punt una grafia pròcha d’aquela qu’emplegam uèi e anonciavan atau l’evolucion cap la grafia alibertina, coma disèm ara. » Era la còla de la Societat de las lengas romanas que menèt aquela lucha, « en conflicte important amb lo Felibrige oficiau » precisa Brun. De mond que son uèi « un pauc desoblidats », coma Charles de Tourtoulon, Octavien Bringuier o Alphonse de Roque-Ferrier. Uèi encara, lo biais de parlar daus Montpelhierencs, aquel lengadocian orientau que fai ausir son « uòch », contunha d’estonar. « Quand comencere d’escriure i a mond que me diguèron: « es curiós ton dialecte, te cau causir s’escrives en lengadocian o en provençau ». Mas lo montpelhierenc es un pauc entre-mitan e a sas letras de noblesa » defend Joan-Frederic Brun, en bon clapassièr. Una passejada dins lo centre-vila amb un bon guida sufís per se ne convéncer.

 

Lo reportatge sus la vida literària en òc a Montpelhièr

 

06 Fév

Un Viure al País spécial Arles ce dimanche.

Ce dimanche l’équipe de Viure al País s’est rendue en terre provençale, à la découverte d’Arles et de la Camargue.

C’est Geneviève Roux-Pinet, qui accompagne Marius Blénet pour cette visite de la ville, ses rues, ses monuments… et des lieux insolites, comme dans l’extrait ci-dessous : 

En savoir davantage sur ce magazine :  ICI


C’est dimanche 9 février à 10h 55 sur France 3 Occitanie

Rediffusion le vendredi 6 mars à 9h 15

 

@Vicenta